در سال های اخیر که مصرف عسل و سایر فرآورده های زنبورعسل در کشور به دلایل متعددی بیشتر شده و همچنین به دلیل سودآوری این صنعت و مشکلات موجود در سایر صنایع، اقبال به صنعت  زنبورداری نیز افزایش پیدا کرده است، بررسی وضعیت زنبورداران و تولید عسل شاید بتواند بار دیگر لزوم توجه به این صنعت و  تلاش برای بهبود امنیت زنبورداری و تولید عسل و مهم تر از آن فرآورده های آن را بیشتر و هدفمند تر کند. 

به گزارش « پایگاه خبری -تحلیلی پیام ملّت» استان زنجان هم مثل سایر استان های کشور که شرایط اقلیمی و محیطی مناسبی برای زنبورداری دارد سال گذشته تولید عسل را به  ۱۲۷۳ تن  رسانده  و همانطور که گفته شد تعداد کسانی که به این صنعت رو آورده اند در استان نیز بیشتر شده است. هرچند بسیاری از زنبورداران زنجان روش های مدرن را جایگزین روش های بومی کرده اند، ولی ظواهرگویای آن است که هنوز پرورش زنبور و نگاه صنعتی و درآمد زایی به آن، خیلی از حد سود شخصی بالاتر نرفته و نیازمند توجه به رعایت اصول علمی و در سطح کلان توجه به  صنایع تبدیلی و بسته بندی برای گسترش آن به عنوان یک صنعت پردرآمد برای صادرات در کشور است. 

طبق آمارگیری مهرماه سال ۹۸، در تعداد ۳ هزار و ۱۱۰ زنبورستان استان زنجان ، ۱۵۸ هزار و ۹۰۰  کلونی زنبور عسل وجود دارد که با تولید ۱۲۷۳ تن عسل، یک و  نیم درصد سهم عسل کشور را به خود اختصاص داده است.

با  مزيت‌ها و فوايدي که عسل و فرآورده های کندو دارد بايد ديد که زنبورداری زنجان در چه جايگاهي واقع شده است و چه مشکلات و موانعي براي زنبورداران و توليد کنندگان اين محصول وجود دارد؟ و چه برنامه هایی برای توسعه زنبورداری در اولویت  جهاد کشاورزی استان است؟

سرابی یکی از زنبور داران زنجان و یکی از اعضای اتحادیه زنبورداران زنجان است که به خبرنگارپیام ملّت گفت: اتحادیه و شرکت های تعاونی زنبورداران زنجان دوسالی می شود که فعال شده و در حال احیا است و قبل از آن خیلی راکد بود و طبق تصمیمی که جدیداً  درمورد سهامداری اتحادیه صندوق مادر زنبورداری که( ۵۰ درصد سهم آن برای دولت است و ۵۰ درصد سهم اتحادیه) گرفته شده  است، قرار شده که تعاونی ها را فعال کنند و تمرکز روی تقویت تعاونی های زنبورداری باشد.

وی گفت: زنبورداری با اینکه شغل پردرآمدی است ولی سخت است و نیاز به سال ها تجربه دارد. متاسفانه برخی از کسانی که تازه وارد این کار می شوند آموزش ندیده اند و حتی به بیماری های زنبور هم وارد نیستند .گاهی من می بینم که فردی ۱۰۰ کلونی خریده ولی به دلیل اینکه هیچ آموزشی ندیده در فاصله چند کیلومتری با زنبور های دیگر به دلیل اینکه بیماری های زنبور را نمی شناسد باعث شده هم زنبورهای خودش از بین برود و هم زنبورهای سایرزنبورداران بیمار شوند. این زنبورداران بدون آنکه کارآموزی کنند فقط کارت مهارت از فنی و حرفه ایی می گیرند وکارشان را شروع می کنند که به نظر من نباید جواز زنبورداری به این راحتی به کسی بدهند. همین الان هم شاهد دعوای زنبورداران  بر سر مرتع هستیم چون تعدادشان زیاد شده است .

سرابی یکی از مشکلات زنبورداران در فروش عسل را عدم شناخت بازارهای خارجی عنوان کرد و گفت: صادرات عسل یکی از  مسائلی است که زنبورداران زنجانی خیلی درآن موفق نیستند و همچنین ما زنبورداران، کسری نقدینگی داریم و معمولا عسل را نسیه می فروشیم درحالی که  هزینه بالایی برای تولید عسل و راه اندازی زنبورداری کرده ایم.

وی در خصوص نرخ گذاری کندوها نیز گفت: نرخ کندو در سراسر ایران یکی است و الان کندوی زنبور کارنیکا با جعبه درجه ۱ ، ۷۰۰ هزار تومان است که البته نوع  ملکه آن هم ملاک است، ولی زنبور معمولی هیبریدی قفقاز جعبه ای ۴۰۰ تومان قیمت دارد.

وی افزود: زنبور ملکه را معمولا وارد می کنند و تکثیر می کنند و خیلی ها هستند که به صورت بومی با همان ملکه ایی که ۲۰ سال پیش خریده اند زنبورداری می کنند البته الان که روش مدرن آمده خیلی کیفیت بالا رفته و اگر بتوانند با نژاد کارنیکا همین روش مدرن را پیش بگیرند تولید خیلی خوب خو.اهدشد.

عضو اتحادیه زنبورداران زنجان در خصوص مصرف عسل در زنجان نیز گفت: هرچند مصرف عسل اخیراً بیشتر شده ولی هنوز هم تبدیل به مصرف روزانه نشده است  و اگر بشود در مدارس مصرف  عسل را جا انداخت و دانش آموزان به جای خوراکی های دیگر عسل بخورند تولید خود استان هم کفاف نخواهد داد. ولی در زنجان مثل خرم آباد که عسل را به صورت بسته  بندی  شکلاتی با قیمت ۱۰۰۰ تومان به فروش می رسانند همتی وجود ندارد.وی از درآمد زنبورداری گفت که اگر زنبورداری ۵۰ کلونی داشته باشد می تواند درماه  درآمد سه میلیونی داشته باشد.

سرابی در مورد بیمه زنبورداران نیز گفت: چندسال پیش زنبوردارن را بیمه می کردند ولی الان بیمه نیستند ولی برای بیمه کلونی ها خدمات خوبی ارائه می شود.

مشکل بزرگ دیگری که این زنبوردار از آن یاد کرد دارورهای ایرانی زنبورها است که به گفته او هیچ تاثیری ندارند و در مقابل داروهای خارجی، خوب جواب می دهند ولی دامپزشکی دراختیار زنبورداران قرار نمی دهد و ۷۵ درصد زنبورهای ما که از بین می روند به دلیل کنه است که داروی ایرانی در آن  موثر نیست .   

این عضو اتحادیه زنبورداران زنجان گفت: زنجانی ها عسل طبیعی را  بیشتر می خرند ولی درجاهایی مثل چالدران و نزدیک مرز ترکیه عسل تغذیه ای بازار بسیار خوبی دارد به خاطر همین تمرکز ما روی مشتریان مرزی است .

وی از عدم همراهی جهادکشاورزی در ارائه وام و تسهیلات گله کرد و گفت: سال گذشته یک نفر با چند فاکتور ساختگی  280 میلیون وام زنبورداری گرفت ، بدون آنکه به تعهداتش عمل کند. در حالی که اگر به زنبوردار باتجربه ۱ میلیارد وام بدهند چندین نفر می توانند مشغول شوند و کسب درآمد کنند. در شهری مثل یاسوج آنقدر زنبورداران حمایت می شوند که می توانند خودشان عسل  تولیدی خود را صادر کنند.

صادقی معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان زنجان  نیز  به پیام ملّت گفت: زنبورداری صنعتی وابسته به آب و هوا و عوامل اقلیمی و گرده زنبور است که در زنجان نیز این عوامل فراهم است، ولی  در زنجان به دلایل مختلف از جمله عوامل مدیریتی از این ظرفیت به خوبی استفاده نمی شود.

صادقی گفت: نژاد عمده زنبورها در زنجان meda است و نژادهای کارنیکای آلمانی و .. هم وجود دارد. وی به روش های مدرن زنبورداری در استان اشاره کرد و گفت: این روش از لحاظ نهویه و مدیریت و تولید با روش بومی بسیار متفاوت است و خوشبختانه الان در استان زنجان کندوهای بومی خیلی کم است و تقریباً ۵۱۱ کندو به روش بومی نگهداری می شوند و بقیه به روش مدرن. میانگین تولیدعسل  در کندوهای بومی ۲ کیلو است و در کندوهای مدرن ۸ کیلو است برای همین تولید سال گذشته  واحدهای بو.می ۲٫۳ تن بوده است و واحدهای مدرن ۱۲۷۰ تن تولید عسل داشته اند.

وی گفت : درتولید عسل طبق آمار جدید در استان مازاد تولید داشته ایم به طوری که از ۱۲۷۳ تن تولید سال گذشته ۱۲۴۲ تن مصرف استان بوده و ۱۳۱ تن مازاد بوده است.

صادقی به دیگر فرآورده های حاصل از زنبورداری اشاره کرد و گفت: سال گذشته ۴۷ کیلو تولید ژل رویال در استان داشته ایم که نسبت به سال گذشته افزایش زیادی داشته است و افزود: تمام تمرکز ما این است که این صنعت را از تک محصولی خارج کنیم و برای همین خیلی روی تولید عسل تاکید نداریم و بیشتر تلاش ما برای افزایش تولیدات فرآورده های دیگر این صنعت مثل ژل رویال و موم و بره موه و … است .

صادقی در خصوص افزایش زنبورداران نیز گفت: برخی از کسانی که  تازه وارد این  صنعت می شوند غیر حرفه ایی هستند و ما هم به لحاظ قانونی نمی توانیم مانع آنها باشیم در حالی که  عدم اطلاع کافی از ابعاد مختلف این صنعت باعث می شود بیماری زنبورهای آنها به سایر کندوها نیز منتقل شود و کار بقیه زنبوردارن را نیز مشکل میکنند. تنها کاری که ما می توانیم انجام دهیم ساماندهی آنها در قالب زنجیره ها و ارائه آموزش  برای پشتیبانی از آن ها است .

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشا.ورزی استان زنجان در خصوص بیمه زنبورداران نیز به عصر ملّت گفت: الان ۴-۳ سالی هست که یارانه بیمه ای که تامین می شد قطع شده و امکان بیمه زنبورداران فراهم نیست .

وی همچنین در مورد ارائه تسهیلات به زنبورداران گفت:  حداکثر سعی ما این است که وام به دست زنبوردار برسد ولی یک جاهایی هم بانک ها تمایل به همکاری ندارند. ولی ما زنبوردان را در قالب زنجیره های زنبورداری هدایت کرده ایم و تسهیلات و خدمات به زنجیره های ارائه می شود و پشتیبانی از سوی زنجیره ها صورت می گیرد .

صادقی در خصوص مجوزهای کوچ برای زنبورداران نیز گفت: دستورالعمل نظام جامع دامپروری کشور هرسال ابلاغ می شود و براساس آن زنبوردار دو کار را باید انجام دهند؛ یکی درخواست کوچ به شهرستان مقصد و دریافت موافقت آنها  است که اگر موافقت نکنند مجوز صادر نمی شود و در داخل استان هم نیازی به مجوز نیست .

صادقی  با تاکید بر اینکه در سال ۹۵ و ۹۶ در استان در تولید عسل کمبود داشتیم گفت:  با اینکه مصرف سرانه عسل بالاتر رفته است امروز در استان  10 درصد مازاد تولید داریم که نشان از پیشرفت ما در این صنعت بوده است .

وی در تشریح اولویت ها و برنامه های توسعه زنبورداری در استان نیز گفت: یکی از اولویت ها توسعه زنجیره ها و تقویت تشکل ها و تعاونی ها در تمام شهرستان ها است و اولویت بعدی  تولیدات محصولات جانبی غیر از عسل و خروج از تک محصولی است به خاطر همین خیلی روی توسعه کمی تمرکز نمی کنیم و تمام سعی ما این است که از طریق  آموزش هایی که توسط جهاد کشاورزی داده می شود تولیدات اصولی و علمی داشته باشیم.

براساس آنچه گفته شد کندوی زنبور عسل، علاوه بر عسل، محصولات و فرآورده های متنوعی مانند زهر زنبور عسل، موم، بره موم، ژل رویال و گرده گل دارد که به لحاظ ارزش اقتصادی و درمانی در مرتبه بالاتر از عسل قرار دارند. زهر زنبور عسل در درمان بیماریهای سیستم ایمنی کاربرد دارد. بره موم خاصیت آنتی بیوتیک طبیعی را دارد. این ماده یکی از محصولات کاربردی و مفید زنبور عسل است که از مقادیر مختلف موم زنبور و رزین ها تشکیل می شود.

 ژل رویال، ماده غذایی لاروها در سه روز اول زندگی است. این ماده غذایی، ارزش افزوده بسیار بالایی دارد و در جلوگیری از آلزایمر، فشار خون، تصلب شرائین و سرطان موثر است. ژل رویال بسیار مغذی و نیرو بخش است و به عنوان غنی‌ترین ماده مغذی بیولوژیک شناخته شده است که  اگر طبق گفته های معاون بهبود تولیدات دامی جهادکشاورزی تمرکز بر تولید این محصولات جدی گرفته شود و امکانات و حمایت های لازم صورت بگیرد می توان شاهد جهش خوبی در این صنعت بود که قطعاً خود را در اشتغال و درآمدزایی استان نشان خواهد داد.