زهرا‌ بیات-استان زنجان با اینکه در منطقه نیمه خشک قرار گرفته و بارندگی پایینی دارد اما جزو استان‌هایی با استقرار صنایع پر آب‌بر است و می‌طلبد تا جهت تامین آب این صنایع از پساب شهری استفاده شود اما راهکار مسئولان در این راستا چیست؟

 آب و بحران کمبود آن به عنوان یکی از موضوعات و چالش‌های اساسی در سطح دنیا مطرح است و استان زنجان نیز از این امر مستثنی نیست .این استان با قرار‌گیری در منطقه نیمه خشک کشور، در بیشتر سال‌ها به میزان کمتر از ۴۰۰ میلیمتر بارندگی دارد. با این وجود با توجه به کاهش میزان بارندگی‌ها در سال آبی کنونی، وضعیت آب‌های سطحی و سفره‌های آب زیر‌زمینی رو به وخامت رفته است. این در حالی است که اغلب روستا‌های استان نیز در بیشتر ایام سال با مشکل عدم تامین آب شرب مواجه هستند که همواره مسائل مختلفی را پیش پای روستانشینان و کشاورزان قرار می‌دهد. بنابراین حفاظت از ذخایر آب‌های سطحی و زیرزمینی باید به عنوان یکی از مهمترین برنامه‌های ارگان‌های ذیربط باشد چرا که برداشت‌های بی‌رویه آب زنگ خطری برای تمام جوامع انسانی و حتی موجودات زنده استان است و گذر از خط قرمز آب سبب خشک شدن تمام چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها شده و در نهایت پدیده فرونشست زمین را در پی خواهد داشت. این در حالی است که اگر استفاده بی‌رویه آب خصوصا توسط بخش صنعت و کشاورزی به همان شیوه قبل و بدون مدیریت صحیح ادامه‌دار باشد می‌تواند تمام منابع آبی استان را به یغما ببرد و شرایط را بسیار بغرنج‌تر از حال حاضر کند.با این وجود کمبود آب در کشور تبدیل به مسئله‌ای جدی شده که علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن کشاورزی حتی بسیاری از صنایع پر آب‌بر نیز متاثر از این بی‌آبی شده‌اند اما راهکاری که توسط برخی مسئولان برای نجات صنایع از بحران آبی ارائه شده استفاده از پساب فاضلاب شهری و بازگرداندان آن به چرخه استفاده خصوصا در صنایع پر آب‌بر است.

در استان زنجان نیز چندین شهرک صنعتی با صنایع پر آب‌بر وجود دارد که در طول این سال‌ها از آب‌های زیرزمینی برای رفع نیاز آبی استفاده کرده‌اند به طوری که طبق گفته مسئولان ۹۵ درصد آب صنعت استان از دشت‌های ممنوعه تامین می‌شود. این در حالی است که تعدادی از واحد‌های پر آب‌بر می‌توانستند از پساب فاضلاب شهری برای این امر استفاده کنند چرا که در شهری همانند زنجان روزانه قریب به ۳۵ هزار‌ لیتر پساب تولید شده و وارد زنجانرود می‌شود.

 لازم به ذکر است علاوه بر اینکه این پساب از دسترس خارج می‌شود با حفر چاه و استفاده از آب‌های زیرزمینی هم وضعیت مداوم رو به وخامت می‌رود.این در حالی است که شرایط در شهرستانی همچون ابهر نیز به دلیل استقرار صنایع فولاد بحرانی‌تر است و می‌طلبد تا مسئولان برای استفاده از پساب شهری این شهر نیز در صنایع پر‌آب‌بر دست به کار شوند.

اسماعیل افشاری، مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان در گفت‌وگو با پیام ملّت با اشاره به اینکه ذخایر آبی در سطح استان به دو بخش سطحی و زیرزمینی تقسیم می‌شود اظهار داشت: متاسفانه کسری آب زیرزمینی بالا است و کمبود این ذخایر آبی به عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدات استان محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه نگاه به آب به عنوان یک منبع نامحدود اصلا درست نیست، افزود: منابع آبی محدود است و نباید همانند یک غنیمت جنگی به آن نگاه کرد و باید استفاده از آن مطابق با برنامه‌ریزی پیش برود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان با اشاره به اینکه از هفت دشت استان به دلیل شرایط بحرانی آب، در پنج دشت ممنوعیت برای برداشت وجود دارد، گفت: در طول سالیان میزان افت سطح آب زیرزمینی در دشت ابهر ۳۰ متر و در دشت سجاس ۱۰ متر بوده و این در حالی است که ۹۵ درصد نیاز صنعت به آب از همین آب‌های زیر‌زمینی تامین شده است.

افشاری با بیان اینکه در سال جاری ۴۱۰ حلقه چاه غیر مجاز پلمپ خواهد شد که در نهایت سبب صرفه‌جویی در مصرف بیش از ۲۳ میلیون متر مکعب آب می‌شود، تشریح کرد: در بحث تعادل بخشی نیز ۱۵۰ حلقه چاه اصلاح و تعدیل می‌شوند که در این حالت نیز دو و نیم  میلیون‌متر مکعب صرفه‌جویی انجام خواهد گرفت.

وی با اعلام اینکه اگر مصرف آب سد تهم در حد تخصیص باشد حجم قابل بهره‌برداری از آن تا پایان سال آبی ۱۴۰۵ و ۱۴۰۶ به اتمام و صفر خواهد رسید، بیان کرد: شرایط سد، تنها زمانی تغییر خواهد کرد که میزان بارندگی افزایش یابد و تجدید نظری در استفاده و رها سازی از آب انجام گیرد.

مدیر‌عامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با تاکید به اینکه برای حفظ منابع آبی و سازگاری با کم‌آبی وظایفی بر عهده سازمان جهاد کشاورزی و شرکت آب منطقه‌ای قرار داده شده است، عنوان کرد: کشت گیاهان با نیاز آبی کم، کشت گلخانه‌ای در اراضی آبی دارای حق‌آبه، عدم توسعه اراضی، انسداد چاه‌های غیرمجاز و عدم اجاره اراضی به افراد غیر بومی از جمله این برنامه‌‌ها است.

در این راستا سرمستی، مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان در گفت‌وگو با پبام ملّت اظهار داشت: برای واحد‌های صنعتی، شرکت آب منطقه‌ای هیچ تخصیص آبی ندارد و تنها محل تخصیص که وزارت نیرو برای شرکت آب منطقه‌ای تعیین کرده، استفاده از پساب است به عبارتی دیگر استفاده از آب تولیدی حاصل از فاضلاب شهری است.

مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان با بیان اینکه پساب ابهر بیشتر به سمت صنایع سوق داده شده است، گفت: برای تامین آب مورد نیاز هیچ چاره‌ای جز این روش نیز وجود ندارد.استفاده از پساب در تصفیه‌خانه‌های شهر زنجان، ابهر و شهرستان‌های دیگر بعد از تصفیه شدن به صنایع بزرگ سوق داده می‌شود. با این وجود این امر در زنجان در حال انجام بوده و در ابهر نیز به سرانجام خواهد رسید.

سرمستی در خصوص استقرار دیگر صنایع بزرگ در زنجان بیان کرد: مشکل کم‌آبی همواره در استان وجود دارد و نمیتوان برای تمام صنایع پر آب‌طلب از پساب استفاده کرد، چراکه ظرفیت تصفیه پایین بوده و نمیتوان تمام پساب خروجی را تصفیه کرد.

مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان زنجان گفت: تنها میتوان از ۴۰ درصد ظرفیت پساب برای استفاده در صنایع بهره گرفت چراکه ۶۰ درصد از این پساب باید به سمت تعادل بخشی آب وارد آبخوان شود‌.اگر بتوانیم صنایع کم آب‌بر در استان مستقر کنیم یقینا همین ۴۰ درصد پساب توانایی تامین آب مورد نیاز را خواهد داشت چراکه به جز پساب تامین آب جدیدی نخواهیم داشت.

محسن عباسی، مدیر‌عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان نیز با اشاره به اینکه در زمینه تامین آب در شهرک صنعتی آب منطقه‌ای استان همراهی و همکاری مناسبی با صنعت داشته‌اند، اظهار داشت: سه مجوز حفر چاه در شهرک صنعتی اخذ شد که متاسفانه دو چاه حفر شده با عمق ۱۷۰ تا ۱۸۰ متر به آب نرسید.چاه سوم خوشبختانه در عمق ۲۰۰ متری به آب رسید، این چاه دارای دبی آب خروجی ۲۷ لیتر بر ثانیه است که در طول روز‌های پیشرو وارد شبکه آبرسانی خواهد شد که تا حدود ۸۰ درصد مشکلات کمبود آب شهرک صنعتی شهر زنجان خصوصاً شهرک صنعتی اشراق را حل خواهد کرد.

مدیر‌عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان زنجان با بیان اینکه استفاده از پساب شهری در صنایع موجود در شهرک صنعتی در دستور کار قرار دارد تصریح کرد: ما از آب و فاضلاب استان مجوز استفاده ۲۶۰ لیتر بر ثانیه از پساب شهری را دریافت کرده‌ایم.

وی با تاکید بر اینکه با شرایط آبی موجود در سال‌های آینده باید به سمت استفاده از پساب فاضلاب شهری روی‌آوریم، گفت: این امر یقینا توسط شرکت‌ شهرک‌های صنعتی انجام خواهد شد، مسیر این موضوع شناسایی شده و به زودی قرارداد منعقد می‌شود و امید داریم در سال‌های آینده از پساب شهری برای این حوزه استفاده شود.۴۰ لیتر بر ثانیه این پساب شهری به شهرک صنعتی شماره یک اختصاص خواهد یافت، باقی پساب شهری به شهرک صنعتی شهید شهریاری و شهرک صنعتی نوآوران اختصاص خواهد یافت.

مدیرعامل شرکت‌های شهرک صنعتی استان زنجان تصریح کرد: صنایع بزرگی همچون راشا کاسپین در طرح استفاده از پساب شهری قرار ندارند و این شرکت به طور مستقل در این زمینه فعال است.

وی عنوان کرد: تا پایان شهریور سال ۱۴۰۱ پساب فاضلاب شهری در شهر زنجان وارد چرخه استفاده در صنایع خواهد شد. همین اقدام در ابهر نیز در حال انجام بوده و مطالعات آن در دست اقدام است چرا که به دلیل وجود صنایع فولاد و نیاز بالا به آب استفاده از پساب شهری در این شهر نیز جز الزامات است.

همچنین کامیار ایوبی، مدیر‌عامل شرکت آب و فاضلاب شهرستان خرمدره نیز در گفت‌وگو با پیام ملّت با بیان اینکه مسئله آب و هدر‌رفت آن یکی از مهمترین مسائل پیش رو در این شهرستان است، اظهار داشت: برای تامین بخشی از آب مورد استفاده در بخش‌های مختلف از جمله صنعت می‌توان به تصفیه فاضلاب روی آورد. اگر طرح‌هایی همچون طرح جمع‌آوری فاضلاب به سرانجام برسد تاثیر قابل توجهی در کاهش برداشت آب‌های زیر زمینی خواهد داشت، در این راستا در شهرستان خرمدره عملیات اجرایی طرح جمع‌آوری فاضلاب شهری استارت و احداث تصفیه خانه از سال ۸۵ آغاز شده و برای جمعیتی بالغ بر ۶۵ هزار نفر پیش‌بینی شده است.

مدیر‌عامل شرکت آب و فاضلاب شهرستان خرمدره با بیان اینکه این طرح شامل ۱۳۰ کیلومتر شبکه و خط انتقال جمع‌آوری فاضلاب است، گفت: فرایند تصفیه خانه از نوع لجن فعال، همراه با هوادهی ممتد است که توان تصفیه ۱۵ هزار مترمکعب آب در شبانه روز را دارد. اعتباری که برای این پروژه تاکنون صرف شده بالغ بر ۱۲۰ میلیارد ریال است،مبلغ مذکور برای اجرای تنها ۲۵ کیلومتر از ۱۳۰ کیلومتر هزینه شده است.

ایوبی با بیان اینکه کل پیشرفت تصفیه خانه این شهر تاکنون ۲۲ درصد بوده است تصریح کرد: اعتبار مورد نیاز برای بهره‌برداری پروژه در شرایط کنونی قریب به ۴ هزار میلیارد ریال است اما علت اصلی که پروژه تاکنون به سرانجام نرسیده، نبود اعتبار بوده است. با این وجود در این سال‌ها دشت‌های مختلف استان با افت منابع آب‌ زیرزمینی مواجه بوده که این موضوع به یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و مسئولان تبدیل شده و امید می‌رود تا استفاده از پساب فاضلاب شهری نیز هر چه سریع‌تر وارد مدار استفاده در صنایع قرار گیرد و مانع استفاده بیش از حد از ذخیره آب‌های زیرزمینی شود.