پیام ملّت –  جان هاروارد کشیشی بود که در فاصله سال‌های ۱۶۰۷ تا ۱۶۳۸ میلادی زندگی کوتاهی داشت اما عاشق یاد گرفتن و آموزش بود. او مبلغ ۱۲۸۵ دلار (نیمی از کل دارایی مالی‌اش) و کل کتابخانه‌اش را به دانشگاهی که در ۱۶۳۶ تأسیس شده بود هدیه کرد و نام این دانشگاه به افتخار او به «دانشگاه هاروارد» تغییر یافت.
دانشگاه‌های آمریکایی از آن زمان به بعد همواره مبالغ زیادی را در قالب وقف، هبه، بخشش، نذر و امور مشابه دریافت کرده‌اند. فهرست ثروتمندترین دانشگاه‌های آمریکایی نشان می‌دهد که سه دانشگاه هاروارد، ییل و تگزاس به ترتیب ۳۵، ۲۷.۱ و ۲۶.۵ میلیارد دلار دارایی از محل وقف و بخشش خیرین دارند. دهمین دانشگاه ۱۰.۴ میلیارد دلار، و حتی یکصدمین دانشگاه در این فهرست بیش از یک میلیارد دلار دارایی ناشی از وقف و بخشش‌های خیرین دارند.
برخی دانشگاه‌ها در ایران نیز تلاش کرده‌اند باشگاه خیرین راه‌اندازی کنند و به طرق مختلف منابعی را از این محل جذب کنند. این کار بالاخص در زمانه‌ای که دولت به دلایل مختلف تحت فشار مالی است و توان زیادی برای حمایت از توسعه کمی و کیفی دانشگاه‌ها ندارد، بسیار مهم است.
دانشگاه‌های اصلی– فهرستی از یازده دانشگاه اصلی و ممتاز کشور – می‌توانند جذب‌کننده کمک‌های مالی، وقف، حمایت‌های خیرین و سرمایه‌گذاری ثروتمندان در توسعه فضاهای دانشگاهی، آزمایشگاه‌ها، نوسازی بناهای فرسوده دانشگاه‌ها، کمک به دانشجویان دکتری مستعد برای ادامه تحصیل و متمرکز شدن روی انجام رساله‌ها، کمک به کتابخانه‌ها، تجهیز کلاس‌ها و خیلی موارد دیگر باشند.
اگرچه بسیاری از نهادهای کشور قربانی بی‌اعتمادی شده‌اند اما کماکان دانشگاه‌ها در زمره قابل‌اعتمادترین نهادها به‌شمار می‌آیند. دانشگاه‌ها به‌واسطه داشتن هیئت امنا، امکان ثبت اماکن و تأسیسات ساخته‌شده با کمک‌های خیرین، و مشاهده‌پذیر بودن نتیجه سرمایه‌گذاری خیرین، ظرفیت مناسبی برای جذب این کمک‌ها دارند. خود علم و توسعه دانش نیز کماکان احترام و جایگاهی نزد مردم و بالاخص اقشار فرهیخته ثروتمند دارد و همین امر می‌تواند تعامل دانشگاه با خیرین را تقویت کند.
سنت وقف، بخشش و کمک خیرین به دانشگاه‌ها در ایران نیز وجود داشته است. موقوفات زیاد دانشگاه تهران و برخی دانشگاه‌های دیگر شناخته‌شده هستند. ما برای تقویت دانشگاه‌ها در این شرایط دشوار، برای تقویت نهاد علم به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های توسعه در ایران، به توسعه مشارکت خیرین و وقف‌کنندگان برای دانشگاه‌ها نیازمندیم.
اگر شما هم آن‌قدر ثروتمند هستید که بخواهید اموالی را وقف کرده یا بخشش کنید، دانشگاه‌های اصلی کشور را در خاطر داشته باشید. آینده عقلانیت، توسعه و سرنوشت زندگی ما ایرانیان با کیفیت این دانشگاه‌ها به هم گره خورده است. اگر می‌توانید، به وقف و کار خیر برای دانشگاه‌ها بیندیشید. کسی چه می‌داند، شاید دانشگاهی که شما به آن کمک می‌کنید، روزی نقش دانشگاه هاروارد را در ایران ایفا کرد.

*(محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی)