پیام ملت– در محدوده شهر زنجان ۹۲ رشته قنات به صورت شرقی- غربی و شمالی-جنوبی شناسایی شده است که طول این قنات ها از  چندین کیلومتر تا چند صد متر متغیر می باشد که قنات‌ها چندین دهنه چشمه و زهکش در دره های قدیمی محدوده شهری داشتند که اکثراً در اثر تسطیح از بین رفته است.

به گزارش « پایگاه خبری- تحلیلی پیام ملت» با نزدیک شدن به فصل بهار و گرم شدن هوا نرم نرمک برف های انباشته شده در کوه ها نیز ذوب می شود و همراه با بارش های بهاره حجم قابل توجهی از آب به صورت رواناب جاری خواهد شد ؛اما در این میان مقدار از آب در اثر نفوذ عمقی به داخل خاک ورود می کند تا جبران کاهش سطح سفره های آب زیرزمینی را کند.

سفره های آبی که طی سالیان نه چندان دور در اعماق نزدیک به سطح زمین وجود داشت و با ایجاد قنات توسط مردمان چیره دست و ماهر به سطح زمین می رسید و نیاز آبی را تامین می کرد اما طی دوره ای به دلیل استفاده های بی رویه از همین آب های زیر سطحی و از سوی دیگر خشک سالی، قنات ها به تدریج خشک شدند و چون دیگر مایه حیاتی نداشتند به کمال بی توجهی سپرده شدند.

  همین نبود آب و خشکی قنات ها باعث شد تا ورودی قنات ها پر شود و محل اتصال چاه ها در طول یک قنات به همدیگر نیز مسدود شود زیرا گاها ساخت و ساز هایی در سطح شهر بر روی همین قنات ها انجام گرفت و آن طور که پیشینیان در شهر زنجان به یاد دارند یکی از این قنات ها در محل بیمارستان امام حسین (ع) شهر قرار داشت که امروزه به دلیل ساخت و ساز این بیمارستان مسدود شد.

همین انسداد قنات ها در سطح شهر زنجان در طی سالیان گذشته موجب ایجاد مشکلاتی در طی سال های اخیر شده است، زیرا در برخی از محله های شهر زنجان با فرا رسیدن فصل بهار و افزایش نفوذ آب به داخل زمین که دیگر مسیر قنات مسدود شده است محلی برای عبور ندارد و همین عامل موجب می شود تا این آب ها از چاه موجود در زیرزمین برخی از منازل بیرون بزند و نیاز به پمپاژ آب دارد که خود این مسئله علاوه بر مشکل مذکور می تواند به بنا و پی منازل آسیب بزند و آن را  سست کند و در آینده موجب تخریب شدن آن ها گردد .

پس این مسئله نیازمند این است تا مسئولان اهتمام و توجه بیش تری به آن داشته باشند. زیرا این مشکل به حدی جدی است که حتی ۱۱ فروردین ماه سال جاری در جلسه ستاد بحران استان مورد بحث قرار گرفت و شهردار وقت گفت: دو اخطار صادر شده به کوی صدرا و رختشوی خانه زنجان انجام گرفته است و با دو کف‌کش شش اینچ آب این نقاط تخلیه شده و مشکل این نقطه به طور موقت حل شده است از سوی دیگر چالش کوی صدرا نیز به دلیل مسدود شدن قنات قدیمی با ۱۰ متر عمق و عرض ۳ تا ۵ متری ایجاد شده است، این قنات از بیمارستان امام حسین‌(ع) نیز رد می‌شود که در برخی از نقاط مسدود شده است همین عامل سبب شده تا آب‌های جمع شده وارد منازل مسکونی شود.

معصومی با بیان اینکه مشکل این ناحیه فعلا به طور موقت حل شده است، گفته بود: برای حل کامل مشکل باید قنات با عمق ۱۰ متر احیا شود زیرا حفر کانالی جدید با عمق ده متر نیازمند تاسیسات و سازه‌هایی است که در حال حاضر امکان‌پذیر نیست از طرفی امکان استفاده از کف‌کش در هر زمانی وجود ندارد علاوه بر این صدای این دستگاه‌ها نیز حین کار برای ساکنان مشکل ایجاد می‌کند.

وی در ارتباط با رخشویخانه نیز یادآور شده بود: این مکان در گذشته دارای چاه آبی بوده است و از طرفی نسبت به نقاط اطراف خود در سطح پایین‌تری قرار داشته است و آب‌های اطراف وارد این مجموعه شده و گردش آب را ایجاد می‌کند. و اما یوسف رضا پور با اشاره به اینکه مطالعات و بررسی تصاویر هوایی سالیان گذشته نشان می‌دهد که در محدوده شهر زنجان ۹۲ رشته قنات به صورت شرقی- غربی و شمالی-جنوبی شناسایی شده است، اظهار داشت: طول این قنات ها از  چندین کیلومتر تا چند صد متر متغیر می باشد که علاوه بر این قنات‌ها چندین دهنه چشمه و زهکش در دره های قدیمی محدوده شهری داشتند که اکثراً در اثر تسطیح از بین رفته است. 

وی با اشاره به اینکه در ارتباط با فعال شدن دوباره این قنات ها دو نمونه متفاوت را باید بررسی کرد، افزود: در برخی از مناطق شهر زنجان که در حال حاضر سطح آب زیر قشری بالا است و موجب بروز مشکلات متعددی شده است قنات ها فعال یا اشباع هستند و خروجی مشخص ندارند اگر چه می‌توانند از میزان بارش باران نیز متاثر باشند، اما در مناطق دیگر که مشکل بالا بالا آمدگی گزارش نشده است بارش های احتمالی و در نتیجه آن تغییرات تراز سطح آب به آن ها می تواند عاملی برای فعال شدن قنات های غیر فعال باشد.

 مدیر عامل آب منطقه ای زنجان با بیان اینکه بررسی‌ها نشان از احیای قنات ها در قسمت هایی از شهر می دهد، گفت: خیابان امام موسی صدر، منطقه علی آباد مشرف به آپارتمانهای ثمین، مجاورت پارک بانوان غرب و کوی صدرا احیای قنات ها صورت گرفته است.

به گفته این مقام مسئول، طول تقریبی قنات هایی که بازگشایی شده ۳۷ متر می‌باشد که برای کاستن از مشکلات بالا آمدگی سطح آب و نشت آن به منازل این اقدام انجام گرفته است. 

وی خاطر نشان کرد: طی سال‌های اخیر در فصل بهار آب از چاه زیرزمین برخی از منازل در قسمت هایی از شهر زنجان بیرون نشت می کرد و اهالی مجبور به استفاده از پمپ آب برای تخلیه بودند که در حال حاضر نیز مسئله وجود دارد و امکان اینکه این مشکل طی سال‌های بعدی نیز تکرار شود باز هم هست.  

رضاپور همچنین با اشاره به اینکه طی سال های گذشته آب به داخل مکان تاریخی رختشویخانه نشت می‌کرد و در صورت ادامه می توانست آسیبی به این بنا برساند، ابراز داشت: جهت جلوگیری از بالا آمدگی آب و اثرات مخرب آن در محدوده این بنا، در حال حاضر با تعبیه پمپ، آب مازاد به خارج از این بنای تاریخی هدایت می‌شود و اقدامی جهت بازگشایی قنات فعلاً صورت نگرفته است. 

وی با بیان اینکه نمی‌توان زهکشی نامناسب کانالهای فاضلاب را علت اصلی بالا آمدگی آب و نشت حاصل از آن اعلام کرد، اظهار داشت: مطالعات حاصل از بررسی هایی چون بیلان آب در محدوده شهری نشان‌دهنده این است که وجود چاه های جذبی در سطح شهر که حجم بالایی از آب را از طریق این چاه‌ها به طور مستقیم وارد آبخوان ها می‌کنند عامل اصلی مشکل به وجود آمده هستند.

وی افزود: در صورت محصور بودن آبخوان ها این حجم آب ورودی سبب صعود سطح آب زیر قشری می شود، همچنین انسداد قنوات و متروکه شدن آن ها و عدم زهکشی آب زیرزمینی از طریق آن ها، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و باغی محدوده شهر و عدم استفاده از آب زیرزمینی در آن ها، آلوده بودن تعدادی از چاه های آب شرب قدیمی موجود در داخل محدوده شهری و خروج آن ها از مدار بهره‌برداری تغذیه طبیعی محدوده شهری به خصوص دامنه ها و کوهپایه های شمالی و شمال شرقی علل اصلی بالا آمدن سطح آب در داخل شهر زنجان است.

به گفته وی، در مناطقی که بالا آمدگی سطح آب مشاهده می گردد به صورت طبیعی و قبل از شهرسازی عموماً سطح آب از قدیم الایام بالا بوده و با اندکی بالا آمدگی گاها کمتر از یک متر، آب در داخل منازل به خصوص ساختمان‌های دارای زیرزمین ظاهر می گردد. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای زنجان در ارتباط با لایروبی کانال های فاضلاب در سال جاری که می تواند این مسئله را در زمان وقوع باران های سیل آسا تشدید کند، گفت: کانالهای فاضلاب نمی تواند علت اصلی بالا آمدن و مشکلات بعدی باشد عمدتا مسائل آن ها در زمان بارندگی های شدید، آبگرفتگی معابر و برخی اوقات ورود به منازل مسکونی  ظاهر می گردد. 

این مقام مسئول با تاکید بر این که راهکارهایی اساسی برای رفع مشکل بالا آمدگی آب وجود دارد، که از جمله آنها تکمیل شبکه فاضلاب شهری و حذف کلیه چاه‌های جاذب فاضلاب در خانه‌ها، امکان و انتقال تمامی فاضلاب به شبکه است، تصریح کرد: احیای قنات ها، لایروبی، بازسازی آن ها و خروج آب مازاد ذخیره زیرسطحی از قنات ها، جدایی کامل آب فضای سبز از آب شرب شهری و استفاده از آب خام چاه های داخل محدوده شهری برای فضای سبز و خدمات عمومی، بازگشایی کامل مسیل های درون شهری و تکمیل شبکه جمع‌آوری آب های سطحی در محدوده شهر مجاور قنات ها و در نهایت احداث زهکش ها و کانال های تخلیه آب در مناطق با سطح آب بالا از جمله راهکارهای اساسی است./ب