به گزارش « پایگاه خبری- تحلیلی پیام ملّت» و به نقل از ایمنا، یکی از مهم‌ترین دلایل تشکیل اجتماعات انسانی تأمین امنیت بوده است، انسان با زندگی در کنار هم‌نوع خود احساس آرامش و امنیت بیشتری می‌کرده و این نیاز بشر یکی از دلایل تشکیل جمعیت‌های کوچک و بزرگ در قالب روستاها و شهرها شد.

شاخصه‌های مؤثر در احساس امنیت به مرور زمان و با تغییرات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و کالبدی هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی تفاوت زیادی پیدا کرد؛ این تغییرات نه تنها شهرها را تحت تأثیر قرار داد بلکه روستاها را نیز درگیر خود کرد، اما مسئله امنیت با توجه به بافت ناهمگون جمعیتی و وسعت بیشتر شهرها نسبت به روستاها از اهمیت بیشتری برخوردار است.

توجه به امنیت هم در شهرهای کوچک و میانه و هم در شهرهای بزرگ کشور امروزه به عنوان یک دغدغه مطرح است، اما واقعیت این است که هرچقدر شهر بزرگ‌تر باشد مسائل و مشکلات بیشتری دارد و تأمین امنیت ساکنان آن نیز سخت‌تر است، با این حال تجربه شهرهای بزرگی در دنیا مثل توکیو نشان می‌دهد، دستیابی به امنیت حتی در ابر شهرها نیز غیر ممکن نیست.

سولماز حسینیون، دکترای تخصصی طراحی شهری از دانشگاه ملبورن استرالیا معتقد است: امنیت هم ابعاد اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی و هم ابعاد کالبدی دارد، معمولاً آمار و ارقام و سوابق تاریخی تعیین کننده بودن یا نبودن امنیت در یک مکان از شهر است و بر این اساس می‌توان وضعیت اقتصادی، اجتماعی و هویت یک مکان را نیز بررسی کرد.

وی تاکید می‌کند: تعیین میزان امنیت در یک مکان تنها با بررسی حسی که شهروندان نسبت به محیط دارند، ممکن نیست بلکه باید با بررسی دقیق و علمی آمار و ارقام، وجود امنیت در یک مکان یا فضای شهری را اثبات کرد.

این متخصص طراحی شهری خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر می‌توان با استفاده از سیستم‌های هوشمند داده‌ها را منتقل، ارزیابی و تحلیل کرد، آمار و ارقام ارائه شده باید موثق و به دور از هرگونه تعصب و پیش داوری، یا دستکاری اقتصادی و سیاسی باشد تا تصمیماتی که بعداً بر اساس این نتایج گرفته می‌شود، مؤثر و مبتنی بر واقعیات باشد.

حسینیون عنوان می‌کند: چنانچه آمار ارائه شده نشان دهنده ارتکاب جرم از جمله دزدی، خفت گیری یا تجاوز در مکانی از شهر باشد باید بررسی کرد که کدام ویژگی‌های کالبدی به چنین مسائلی دامن زده است اما گام اول در این راستا دسترسی به داده‌های صحیح است.

وی ادامه می‌دهد: در بسیاری موارد داده‌های آمار و جرایم جز داده‌های مخفی است و طراحان، متخصصان شهری و شهر سازان یا جامعه شناسان به راحتی نمی‌توانند دسترسی به این نوع داده‌ها داشته باشند، چنانچه داده‌های صحیحی وجود نداشته باشد امکان تصمیم گیری درستی نیز وجود ندارد.

نقش کلیدی کالبد فضاهای شهری در تأمین امنیت

این متخصص طراحی شهری اظهار می‌کند: کالبد محیط شهری نقش مؤثری بر تشویق افراد و گروه‌ها به ارتکاب جرم دارد، ریشه‌های اقتصادی و اجتماعی نیز در این خصوص مؤثر است اما برخی فضاهای شهری به دلیل طراحی نادرست در دسترس یا در معرض دید همگان نبوده و به همین دلیل به راحتی قابل کنترل نیست.

حسینیون با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های مطرح در بحث امنیت دیدن و دیده شدن است، تصریح می‌کند: شاخص در معرض دید بودن فضاهای شهری، هم در روز و هم در شب قابل بررسی است، برخی مکان‌ها در روز امن است اما در شب به دلیل نورپردازی غیر اصولی یا نبود نورپردازی امن نیست.

وی با بیان اینکه نورپردازی در بسیاری فضاهای شهری از جمله پیاده روها صحیح و اصولی نیست، می‌افزاید: نورپردازی در شهرهای ما صرفاً دکوری است که به محیط زیست، حیوانات و گیاهان آسیب می‌زند؛ به علاوه امنیت در برخی مکان‌های شهری در طول روز نیز وجود ندارد.

این طراح شهری می‌گوید: شهرداری تهران برای اولین بار از پل‌های عابر پیاده به عنوان پایه‌ای برای نصب بیلبوردهای تبلیغاتی استفاده کرد و این اقدام سپس در سایر شهرها نیز مورد توجه قرار گرفت، این بیلبوردها برای دیده شدن، در جهتی که خودروها در حال حرکت هستند، بر روی بدنه پل‌های عابر پیاده نصب می‌شود.

حسینیون ادامه می‌دهد: نصب بیلبوردها، پل‌های عابر پیاده را تبدیل به تونل‌های وحشتناکی می‌کند زیرا دید مناسبی نسبت به فضای داخلی این پل‌ها وجود ندارد و آمار تجاوز، خفت گیری و آسیب رساندن به افراد بخصوص زنان بر روی این پل‌ها بالا است

وی اظهار می‌کند: بالا بودن آمار جرم در فضاهای شهری موجب شد تا توجه به این مسئله در قالب لایحه‌ای تقدیم مجلس قبلی شود اما متأسفانه عنوان شد که توجه به این موضوع اهمیت چندانی ندارد، البته تلاش‌هایی از جانب گروه‌های مدنی به منظور برداشته شدن این تابلوهای تبلیغاتی انجام می‌شود اما این مسئله همچنان وجود دارد.

این طراح شهری تاکید می‌کند: فضاهایی مثل زیر پل‌ها یا کانال‌های سرپوشیده که دید مناسبی ندارد نیز نا امن است، شهرداری برای اینکه از ریختن آشغال به داخل این کانال‌ها جلوگیری کند، به جای فرهنگ سازی و انجام سایر اقدامات لازم، روی کانال‌های عبور آب را می‌پوشاند و بدین نحو این فضاها را برای ارتکاب جرم آماده می‌کند.

حسینیون می‌افزاید: فضاهایی که مالک یا متولی خاصی ندارند یا در اطراف آنها نورپردازی متناسبی انجام نشده است مستعد ارتکاب جرم هستند.

پهنه بندی در شهر و ارتباط آن با تأمین امنیت شهروندان

وی به مبحث پهنه بندی (zoning) اشاره می‌کند و می‌گوید: زمانی که پهنه بندی شهر به نحوی باشد که تنها کاربری‌های خاص در حوزه‌های خاصی از شهر مجاز به فعالیت باشند، تأمین امنیت با مشکل مواجه می‌شود، به طور مثال چنانچه برخی نواحی شهر صرفاً کاربری تجاری و اداری داشته باشد قاعدتاً در شب خالی از جمعیت می‌شود و این خود زمینه را برای ارتکاب جرم در این فضای شهری فراهم می‌کند.

این طراح شهری ادامه می‌دهد: این در حالی است که تنوع کاربری و اختلاط کاربری و فعالیت موجب می‌شود تا در تمامی طول ساعات شبانه روز افراد در مکان‌های شهری تردد داشته باشند و از فضاها استفاده کنند و حضور جمعیت به تأمین امنیت در فضاهای شهری کمک می‌کند.

حسینیون خاطرنشان می‌کند: ایمن سازی فضاهای شهر باید در سطوح مختلف از بالاترین مقیاس تا خردترین مقیاس (جزئیات طراحی) مورد توجه قرار بگیرد، امنیت در یک مکان هم از نظر نمادین و ادراکی و هم از نظر فضایی و کالبدی باید تأمین شود تا یک مکان یا فضای شهری به عنوان فضایی امن مطرح برای شهروندان مطرح شود.