زینب سودی- تا سال های گذشته تحقیق و توسعه فقط در صنایع بزرگ معنا داشت و صاحبان صنایع خرد و کوچک نیازی به آن نمی دیدند امروز که با افزایش صنایع تولیدی کوچک و متوسط و نقش آنها در ایجاد اشتغال و افزایش تولیدات داخلی جایگاه واحد تحقیق و توسعه در افزایش کمیت و کیفیت تولیدات این واحدها  نیز روشن است. اما گویا در واقعیت با وجود کثرت این واحدها و معنای اقتصادی تحقیق و توسعه، همچنان خود را از تحقیق و توسعه بی نیاز می بینند و مهم تر از آن وظیفه سازمان صمت در این مورد است که نادیده گرفته شده است و تاکنون  به چند بازرسی ساده اکتفا کرده است .

ذهنیت نظام تولیدی در بخش صنعت اغلب معطوف به ملاحظاتی از قبیل کسب سود بیشتر، رقابت، بازاریابی و اصولا پیشی گرفتن از رقباست و از طرفی بخش صنعت نیازمند مجموعه ای از خدمات فنی و مدیریتی است تا بتواند بدان وسیله مشکلاتی که با آن مواجه است را برطرف کند. در برخی دیگر شرکت‌ها صرفا بهبود محصولات موجود و پیشرفت عملکرد شرکت هدف اصلی است که همه این ها بدون وجود واحد تحقیق و توسعه و استفاده از مشاوره در مدیریت تولید میسر نخواهد شد.

در حالی که صنایع کوچک به عنوان واحدهایی که با هزینه ای کمتر به ایجاد اشتغال و رونق تولید بسیار کمک می کنند مهمترین اولویت باید گره گشایی از واحدهای تولیدی باشد که بسیاری از آنها درگیر مشکلاتی از قبیل بهره وری نامناسب، تامین مواد اولیه ،کمبود منابع مالی و از همه مهمتر سوء مدیریت هستند و در حالی که در شرایط کنونی یکی از راه های نجات  اشتغال و اقتصاد، نجات صنایع کوچک و متوسط است، اهمیت در تسریع در حل مشکلات واحدهای تولیدی کوچک و توسعه فعالیت آنها بیشتر نمود پیدا می کند.

استان زنجان هم اکنون دارای ۱۵ شهرک و ناحیه صنعتی است که طبق گفته فغفوری رئیس سازمان صمت استان  ۷۰ درصد از واحدهای تولیدی آن را  صنایع کوچک  و ۳۰ درصد را صنایع متوسط و بزرگ تشکیل می دهند و در حال حاضر ۴۵ هزار نفر در این واحدها مشغول به کار هستند.

طبق دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت، بنگاه‌های صنعتی و معدنی برای ایجاد واحد تحقیق و توسعه در سازمان باید ابتدائاً گواهی تحقیق و توسعه و سپس پروانه تحقیق و توسعه را اخذ نمایند.

مرحله اول شروع به کار واحد تحقیق و توسعه در یک شرکت اخذ ” گواهی تحقیق و توسعه” است برای دریافت این گواهی باید اقدامات خاصی که در دستورالعمل وزارت صمت آمده را انجام داده و پس از دریافت گواهی تا دو سال فرصت است که اقدامات مرتبط با دریافت پروانه را با دقت به عمل رسانده، پس از آن کارشناس با بازدید از واحد شما اقدام به صدور پروانه برای واحد مربوطه کند.

رئیس اداره آموزش ، پژوهش و فناوری سازمان صمت استان زنجان در این خصوص به عصرملّت گفت : همه واحدهای مجوز دار۵۰ نفر به بالا از سال ۹۴ و همه واحدهای تولیدی و صنعتی از سال ۹۷ مکلف به ایجاد واحد تحقیق و توسعه شده اند  منتهی ما  نمی توانیم واحدهای تولیدی را اجبار کنیم .  

حسین نهاوندی در خصوص لزوم ایجاد واحد تحقیق و توسعه در واحدهای تولیدی گفت: این واحد جهت مشاوره به واحد تولیدی و ارتباط با دانشگاه برای حل مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی ایجاد می شود که متاسفانه برخی واحدها به دلایل مختلف از آن سرباز می زنند. (R&D)در دل واحد صنعتی ایجاد می شود و قرار  نیست یک اتاق  و جای جدا در واحد صنعتی برای آن درست کنند در خیلی از  موارد (R&D)  در قالب یک آزمایشگاه است. در واحدهای بزرگتر ۸ نفر یا بیشتر و در واحدهای کوچکتر یک الی دونفر در واحد تحقیق وتوسعه مشغول اند، ولی بعضی واحدها  آنقدر گرفتار هستند که دنبال این مسائل نیستند و به هر نحوی فقط به فکر این هستند تولید را با همان روش ادامه دهند.

وی گفت: در تحقیق و توسعه واحدها  فقط موضوع مجوز نیست بلکه واحدها علاوه بر بهره مندی از مشاوره از امتیازات خاصی از جمله بخشودگی ۱۰ درصدی مالیاتی و تسهیلات ۶ درصدی بهره مند می شوند.در حال حاضر پیگیر پرونده هایی هستیم که مجوز(R&D) آن ها را  صادر کنیم ،چندین پیشنهاد هم به وزارت صمت داده ایم در خصوص جدی تر شدن موضوع تحقیق و توسعه در واحدها که آنها را مکلف به ایجاد به این واحد ها  بکند ولی متاسفانه ابزاری برای فشار نداریم .

وی تاکید کرد: برخی واحدها فکر می کنند این مشاوره ها هزینه هایی برای آنها خواهد داشت اما باید تاکید کنم که ایجاد واحد تحقیق و توسعه هیچ هزینه ای برای واحد های تولیدی و صنعتی ندارد و تمامی هزینه های آن توسط دانشگاه و یا سازمان صمت پرداخت می شود.به دنبال این هستیم که در ۶ ماهه دوم سال ایجاد واحد تحقیق و توسعه  واحدهای کوچک با اشتغال ۲۰ نفر را جدی تر دنبال کنیم .

نهاوندی گفت: از سال ۹۴ که ۳۴ مجوز(R&D) صادر شده تا الان به بیش از صد و سی مورد رسیده است . واحدهایی هم داشته ایم که تحقیق و توسعه داشته اند ولی چون بانک اطلاعاتی نداشته اند جایی ثبت نشده است .  نهاوندی گفت : پرونده های(R&D) با امضای وزیر صنعت صادر می شودکه وقتی ما مدارک این بنگاه ها را برای صدور پروانه  به وزارتخانه ارسال می کنیم ،این بنگاه ها به سیستم(R&D) کشوری متصل می شوند که باعث اتصال واحدهای مرتبط به همدیگر می شود.

رئیس اداره آموزش و فناوری سازمان صنعت ،معدن و تجارت استنان زنجان درتشریح پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا واحدهای تولیدی از ایجاد واحد تحقیق و توسعه در بنگاه خود سرباز می زنند گفت: همانطور که گفتم برخی از واحد ها آنقدر گرفتار مسائل مالی و سرپا نگه داشتن واحد خود هستند که فکر می کنند این امر هزینه اضافی برای آنها خواهد داشت . برخی واحد ها هم احتمالا مجوزهای قانونی برای فعالیت ندارند و به همین دلیل از بازرسی واحد تحقیق و توسعه فرار می کنند در مواردی که برای بازرسی به برخی واحدهای تولیدی رفته بویدیم مشاهده شد که این واحد ها هم از لحاظ بهداشت محصولات تولیدی و هم از لحاظ به کارگیری نیروی کار مناسب در آن واحد تخلف می کرده اند که همان هم منجر به پلمپ آن واحد شد.

تحسینی یکی از کارشناسان  واحد صنایع کوچک شرکت شهرک های صنعتی نیز گفت: ما بارها از واحدهای صنعتی و تولیدی درخواست کرده ایم که در دوره های آموزشی که برگزار می شود شرکت کنند که با اصول کار مدیریت تولید و منابع انسانی و .. آشنا بشوند که در نهایت به نفع آنها و مانع هدر رفت سرمایه و وقت آنها است ولی علاقه ای نشان نمی دهند.

وی در خصوص نقل و انتقال واحدهای تولید در شهرکهای صنعتی نیز گفت: ما مجوز را در هنگام تحویل زمین به متقاضی آن می دهیم منتهی اگر واحدی زمین را  در اختیار واحد تولیدی دیگری قرار می دهد بر خلاف قانون است و کارشان غیر قانونی است و حتما نقل وانتقالات باید از طریق شهرک صنعتی باشد.

اگرچه ميزان سرمايه اختصاص داده شده هر شرکت به ‏(R&D) نشان دهنده ميزان پيشرفت کشور در آن صنعت است، اما با وجود مشاهداتی که از چند واحد کوچک تولیدی در شهرک صنعتی شماره۱ اشراق (علی آباد ) داشته ام به رغم جوان بودن و تحصیلات صاحبان آنها به هیچ وجه خبری از مدیریت علمی و استفاده از اصول و قواعد مدیریت به ویژه در منابع انسانی و حتی اصول مربوط به تولید، نبود که خود منجر به فرسودگی و دلسردی نیروی انسانی و همینطور هدر رفت وقت و سرمایه صاحبان این صنایع می شود. در مواردی عدم کیفیت مواد اولیه منجر به کاهش تولید و بی کیفیتی محصول خروجی می شد که صاحبان شرکت آن را به کم کاری کارگران نسبت  داده و منجر به درگیری  با کارگران و توقع بی مورد از آنان و درنتیجه ترک کار توسط کارگر آن واحد تولیدی می شود. جالب است که هیچ کدام اطلاع از وجود خدمات مشاوره تحقیق و توسعه در سازمان صمت نداشته و یا طبق گفته نهاوندی به دلیل عدم وجود مجوزهای قانونی در موارد مختلف حاضر بودند به همان منوال و با مشکلاتي چون بالا بودن هزينه هاي توليد و پايين بودن کيفيت و کميت توليدات، کار خود را ادامه دهند که باید گفت در اکثر موارد پیشرفت و توسعه آن واحد تولیدی تقریبا منتفی است چرا که عدم توجه به تحقیق و توسعه و مبانی مدیریت منابع انسانی و چگونگی رفتار با کارکنان به منزله مرگ آن واحد تولیدی خواهد بود، به همین دلیل ضروری است در راستای رفع نیاز و حل مشکلات  واحدهای كوچك و متوسط در حوزه تحقیق و توسعه با همكاری دستگاه‌های مرتبط، برنامه‌های آموزشی و ارتقای این واحدها در دستور كار جدی  قرار بگیرد  و صرف اعلام تعداد واحدهای تولیدی و افراد مشغول به کار در آن نمی تواند دلیلی بر افزایش کیفیت تولید و ایجاد اشتغال پایدار باشد  و همینطور مصداقی بر عملکرد مسئولان این حوزه.

‏