آخرین خاطره دلچسبی که از یک محفل قرآنی دارم مربوط به دوران کودکی است که اوایل شب برای شنیدن قرائت قرآن از قاری مصری قبل از شروع مراسم جلوی درب دارالقرآن زنجان کنار سایر مردم منتظر باز شدن دربودم. پس از آن یا من آن اشتیاق را دیگر تجربه نکردم یا اصلا خبری از این اشتیاق در محافل قرآنی نبود، با اینکه بدیهی  و طبیعی است که طی این سال ها هم فعالیت های قرآنی گسترده تر و تخصصی تر شده است و هم ابزارهای بسیاری به کمک این حوزه آمده اند.

منشور توسعه فرهنگ قرآنی مهم ترین و بالاترین سند مصوب قرآنی کشور است که در سال ۸۸ به منظور انسجام و هماهنگی بین دستگاه های دولتی در فعالیت های قرآنی در کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد که  انتظار می رفت پس از آن شاهد هدفمندی و هماهنگی فعالیت های قرآنی در کشور باشیم ولی گویا هنوز این امر محقق نشده است. به گونه ایی که نه اهداف و سمت و سوی فعالیت های قرآنی بر همگان مشخص و ملموس است و نه شناخت از متولی مشخص آن وجود دارد و نه مطالبه ایی شفاف از وضعیت فعالین و فعالیت های قرآنی تاکنون صورت گرفته است. 

برای بررسی وضعیت فعالیت های قرآنی در زنجان بهتر است وجوه مختلف موضوع را از هم تفکیک کنیم. 

اول سازمان ها و ارگان های متولی امور قرآنی در استان مثل اداره اوقاف، سازمان  تبلیغات اسلامی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش استان زنجان.

دوم موسسات قرآنی که به آموزش قرآن می پردازند مثل دارالقرآن زنجان و جامعه القرآن و موسسات دیگر .

سوم قرآن آموزان و مربیان قرآن.

در نگاه اول چیزی که از فراوانی سازمان ها و ارگان های دولتی متولی امور قرآنی به چشم می خورد تشتت و موازی کاری و عدم هماهنگی بین آنها است. در حالی که با بررسی وظایف هرکدام باید دید لزوماً دخیل بودن چند سازمان در امور قرآنی نتیجه اش موازی کاری و عدم هماهنگی است یا نه؟

ابتدا به سراغ اداره اوقاف و امور خیریه می رویم که  قدیمی ترین سازمان و نهاد کشور در فعالیت‌های قرآنی است که ۴۳ سال متوالی برگزاری مسابقات قران کریم  را برعهده داشته و طبق منشور توسعه فرهنگ قرآنی هم وظیفه اتخاذ تدابیر لازم برای گسترش فرهنگ وقف در امور قرآنی و بهره گیری حداکثری از موقوفات کشور در این زمینه و ساماندهی موسسات و موقوفات قرآنی  مستقیماً به عهده او است.حجت الاسلام اسماعیل مرداخانی رئیس اداره امور قرآنی اداره اوقاف زنجان در گفت و گو با  عصر ملّت اولین و اصلی ترین وظیفه این مرکز را اجرای امینانه نیات قرآنی بین موقوفات عنوان کرد .

در ماه رمضان امسال از اداره اوقاف در فضای مجازی نیز اقداماتی را شاهد بوده ایم که  باید گفت مربوط به وظیفه استفاده از ظرفیت های رسانه ایی در آموزش و ترویج قرآن کریم اداره اوقاف است. مرداخانی در این خصوص به اجرای ۳ برنامه های قرآنی  در طول روز در شبکه استانی زنجان در ماه رمضان اشاره کرد و گفت: در فضای مجازی نیز اجرای مسابقات ترتیل و قرائت و .. اجرا شده که از ۲۲ استان آثار دریافت و داوری شد و در یک برنامه نیز که در شب های ماه مبارک رمضان با همکاری دارالقرآن زنجان اجرا می شد از سراسر کشور در این برنامه حضور داشتند که نزدیک به ۳۰۰ نفر مخاطب داشت که  قاریان استانی و کشوری به قرائت مشغول بودند که اگر حضوری هم این مراسم برگزار می شد مخاطبش بیش از این نمی شد.

وی درخصوص  موازی کاری در فعالیت های قرآنی استان نیز گفت: در زنجان حدود دوسال پیش یک اقدامی برای رصد فعالیت های قرآنی در استان تشکیل شد که متاسفانه پس از عوض شدن رئیس امور قرآنی اداره ارشاد خیلی جدی گرفته نشد. وی ضمن اینکه اداره ارشاد را متولی اصلی فعالیت های قرآنی دانست گفت: در برنامه های آتی در نظر داریم که برای انسجام فعالیت های قرآنی اقداماتی را انجام دهیم.

مرادخانی ادامه داد: ما در امور قرآنی متولی جدی که نظارت بر کلیه فعالیت های قرآنی داشته باشد و ارائه آماری منسجم از موسسات و حافظان و قرآن آموزان ارائه دهد نداریم .

وی در خصوص وضعیت فعالیت های قرآنی در استان نیز گفت: خوشبختانه به برکت دارالقرآن زنجان و همینطور جامعه القرآن که از موسسات بزرگ قرآنی در استان هستند وضعیت خوبی در زنجان داریم و تعداد حافظان قرآن درصد بسیار بالایی را تشکیل می دهند ولی هنوز از جامعه هدف فاصله داریم که  دلیل آن تشتت و موازی کاری و نبود متولی واحد برای امور قرآنی است.

دعوت از قاریان جهان اسلام برای محافل قرآنی که قطعاً در ایجاد علاقه و شور و اشتیاق قرآن آموزی و ایجاد فضای معنوی موثر است، راهبری و نظارت به اعزام قاریان ، راهبری ونظارت بر برنامه های مربوط به  توسعه مهارت های تخصصی  قرآن کریم  از دیگر وظایف مرکز امور قرانی اداره اوقاف است که به نظر می رسد تحت الشعاع وظایف  مربوط به مسابقات قرآن و امور مربوط به وقف قرار گرفته است. ضمن اینکه برنامه های مربوط به رسانه ها نیز فقط معطوف به ماه مبارک رمضان است و در سایر اوقات سال خبری از این  برنامه ها نیست . انچه می ماند اقدامات مربوط به برگزاری مسابقات قرآن است و دیگری نظارت و کنترل مربوط به موقوفات .

اداره ارشاد یکی دیگراز دستگاه هایی است که فعالیت های قرآنی در سطح ملی و بین المللی و راهبری کمی و کیفی موسسات قرآنی  را برعهده دارد. نیروی انسانی تربیت شده و هم حمایت از موسسات قرآنی  برعهده این سازمان است و همینطور سازمان تبلیغات اسلامی که دارالقرآن کریم را نیز شامل می شود، متاسفانه  علی رغم پیگیری ها موفق به صحبت با آنها نشدیم که آمار دقیق موسسان قرآنی در استان را از آنها بگیریم و همچنین بیمه مربیان قرآن و نحوه آموزش و تربیت آنها  و  آمار مربوط به تعداد حفاظ قرآن  و وضعیت آنان را پرسش کنیم .

بخش دیگری که در این موضوع باید وضعیت آنان بررسی شود مربیان و قرآن آموزان هستند. یکی از مربیان جامعه القرآن در خصوص دستمزد مربیان در این موسسه به پیام ملّت گفت: تا سال پیش دستمزد ما  ساعتی ۹ هزار تومان حساب می شد که امسال منتظر قراردادهای جدید هستیم.

این مربی قرآن در مورد بیمه مربیان نیز گفت: یک مدتی بحث هایی از بیمه شد ولی پیگیری نشد ولی خوشبختانه امسال مدارکی از ما گرفته اند که امکان بیمه شدن مربیان را فراهم کنند.

وی در مورد سختی های کارش نیز گفت: با توجه به درآمدی که داریم سختی کار از آن جهت است که مربی قرآن نمی تواند هرگونه که بخواهد رفتار کند باید جوری باشد که بچه های قرآن آموز در کلاس بمانند و فراری نشوند و یک وقت به خاطر رفتار ما تصور بدی از قرآن و معلمان قران در آنها ایجاد نشود.

او اما از شیوه های تدریس جامعه القرآن بسیار راضی بود و گفت: در این جا شیوه های تدریس بسیار عالی و اصولی و پایه ایست برای همین بچه های  قرآن آموز اینجا از خیلی از دانش اموزان دبیرستانی بهتر قرآن می خوانند. وی اما از برخی مادران گله داشت که اصرار دارند فرزندشان  در کلاس های حفظ شرکت کند در حالی که برخی اوقات در یک فضای رقابتی با دوستان و فامیل حفظ قرآن را بر فرزندشان تحمیل می کنند و این باعث آسیب به بچه  می شود و کار مربی را هم سخت  می کند.

وی به طورجدی  از نها های دولتی خواست که این ظرفیت آموزش قرآن به صورت تخصصی و پایه ای و اصولی در جامعه القران را جدی بگیرند و حمایت کنند چرا که هزینه های این موسسه فقط با شهریه قرآن آموزان تامین می شود و در این شرایط طبیعی است که مربی هم نمی تواند درآمد خیلی خوبی داشته باشد نسبت به زمانی که برای آموزش می گذارد.

اما نظر یکی از حافظان کل قرآن را پرسیدیم او گفت: یکی از دلایلی که جامعه القرآن متقاضی زیاد دارد همین دوره حفظ یکساله است که باعث می شود به حافظان مقطعی توجه کمتری شود و تمرکز این موسسه بر دوره های حفظ یکساله باشد.

همچنین روش های پرسش تکراری برای حفاظ بزرگسال و عدم تنوع و زمان کم برای هر نفر در کلاس را از مهم ترین مشکلات قران آموزان دانست و گفت: ما برای هر ۳ جلسه در هفته ۴۵ هزار تومان می دهیم در حالی که زمانی که هر کدام از ما برای تحویل و آموزش جدید داریم فقط یک ربع است.

او عدم توجه به حضور و غیاب قرآن آموزان را مورد دیگری دانست که قابل انتقاد است چرا که اصلا برای مربی مهم نیست من کی آمدم و چند جلسه نیستم که پیگیر من باشد. او با بیان اینکه بهترین موسسه در استان همین جامعه القران است ولی فضای معنوی و اقداماتی که انگیزه و اشتیاق برای قران اموزان داشته باشد در این موسسه وجود ندارد گفت:انگار فرقی با موسسات آموزشی دیگر ندارد برای همین باید خیلی با انگیزه باشی که بتوانی چند سال حفظ قرآن را به تنهایی بدون مشوقی ادامه دهی.

وی اما به نکته مهمی اشاره کرد آن هم اینکه  حافظان کل قرآن باید شاخص داشته باشند در حالی که فقط بر حفظ قرآن تاکید دارند و  مدرک معادل قرآنی که سطح آمادگی و تسلط حفاظ را نشان می دهد جدی گرفته نمی شود. عدم نظم در برگزاری مسابقات و اعطای دیرهنگام  جوایز برگزیدگان از دیگر مشکلاتی بود این حافظ قرآن به آن اشاره کرد.

 مشکل دیگری که این حافظ کل قران برآن تاکید داشت عدم برگزاری جلسات تفسیر قرآن در سطح شهر بود.  وی گفت: برای حافظان کل حضور در جلسات تفسیر ضروری است ولی به دلیل اینکه توان تامین هزینه  چند کلاس در جامعه القرآن را نداریم از آن محرومیم در حالی که سایر ارگان ها و موسسات هم در سطح شهر هیچ کلاس نفسیر قرآنی ندارند.

او هم به عدم وجود متولی مشخص و واحد اشاره کرد و گفت: بدون یک برنامه ریزی منسجم نمی توان به چشم انداز ۱۰ میلیون حافظ قرآن رسید. ما حق داریم  از دستگاه های عریض و طویل دولتی حمایت از موسسات قرآنی و جدیت در فعالیت عای قرانی را مطالبه کنیم.

امور قرآن و فعالیت های قرآنی انقدر ذوابعاد است که بدیهی است در یک گزارش یک صفحه ای نمی توان همه آن را بررسی کرد .  این گزارش فتح بابی بود برای احصاء ابعاد مختلف موضوع برای بررسی های بیشتر . موضوعاتی ازقبیل بررسی وضعیت اداره ارشاد و اداره اوقاف و سازمان تبلیغات ، آموزش و پرورش و دارالقرآن و جامعه القران و سایر موسسات ، بیمه مربیان قرآن و وظایف رسانه ها و ایجاد آمار منسجم و دقیق و برنامه ریزی ها و چشم اندازها که هر کدام موضوع گزارش های آتی خواهد بود.