پیام ملّت – هرچه انتخابات ۹۲، ۹۴ و ۹۶ کام اهالی جناح چپ را با طعم پیروزی شیرین کرد روزگار از زمستان ۹۶ هر روز برایشان سخت‌تر شد و کار به جایی رسید که انتخابات ۹۸ در ناامیدی تام و تمام برای جبهه اصلاحات برگزار شد؛ از یک سو ردصلاحیت گسترده شورای نگهبان رمقی برای رقابت برایشان باقی نگذاشت و از سوی دیگر انتقادات و اختلافات بر سر شورایعالی سیاست‌گذاری اصلاح طلبان و نارضایتی مردم از وضعیت موجود موجب شد تا علی‌رغم تاکید سید محمد خاتمی رنگی از شور و هیجان مشارکت به رخسار انتخابات اسفند ماه باقی نماند و انگشت شمار کرسی هایی از مجلس یازدهم در اختیار جناح چپ قرار گیرد.

اما حالا انتخابات ۱۴۰۰ و تغییر سکان ریاست جمهوری در پیش است و اصلاح‌طلبان در تلاشند تا این سنگر را حفظ کنند. در شرایطی که چهار ماه بیشتر زمان باقی نمانده با سرعت هرچه تمام‌تر رکاب می‌زنند تا از قافله انتخابات و کاروان رقیب عقب نیفتند. موضوع حتی آنقدر جدی شد که سید محمد خاتمی در ردای لیدری جناح چپ فرمان انتخاباتی خطاب به اصلاح‌طلبان صادر کرد و آنها را به وحدت و  برداشتن گام جدی در مسیر انتخابات ریاست جمهوری دعوت کرد.

جایگزینی برای شعسا

«اصلاح طلبان علی‌رغم اینکه مشکلات ساختاری زیادی دارند ولی بالاخره برای انتخابات استراتژی مدون و تکنیک‌هایی را مدنظر قرار  می‌دهند و سعی‌شان این است که یک بحث و گفتمانی را راه اندازی کنند»  این جمله‌ای است که جواد لاریجانی به عنوان یک اصولگرا در وصف رقیب به زبان می‌آورد؛ موضوعی که در آخرین تحرکات جبهه اصلاحات برای تولد یک نهاد جایگزین برای شورایعالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان می‌توان مشاهده کرد.

نیمه بهمن‌ماه بود که فرج کمیجانی رئیس دوره‌ای جبهه‌ اصلاحات از ایجاد نهادی جدید خبر داد؛ سازوکاری که به گفته فرج کمیجانی با انتخاب ۱۵ نفر اعضای حقیقی توسط کارگروه ۹ نفره  و حضور ۳۱ حزب، اعضای ۴۶ نفره خود را تکمیل کرده است. البته این نهاد هم مانند شورایعالی سیاست‌گذاری مخالف و منتقدانی دارد و دراین میان برخی چهره‌ها مانند رسول منتجب‌نیا معتقد هستند نهاد اجماع‌ساز ادامه همان شورایعالی سیاست‌گذاری با همان ایرادات است.  

منتجب‌نیا تنها منتقد سازوکار جدید نبوده و هادی خامنه‌ای نیز به صف منتقدان اضافه شده است. هادی خامنه‌ای در بیان نقد و انتقاد با منتجب‌نیا هم‌نظر است و  این سازوکار را در جهت هژمونی برای برخی اشخاص می‌داند، او می‌گوید « هر سازوکاری که به تضعیف تحزب بیانجامد، دارای اشکال است. دوستانی که مدافع توسعه سیاسی بوده‌اند، نباید با روندهای شبه دموکراتیک احزاب را تضعیف کنند و برای افراد و محافل خاص، هژمونی بسازند و از احزاب هم صرفاً به عنوان سازمان رأی استفاده کنند.» او در نهایت در جایگاه دبیرکل مجمع نیروهای خط امام مخالفت این حزب را با این سازوکار اعلام می‌کند.

حسین کمالی از اعضای این نهاد درپاسخ به برخی از این انتقادات که بیشتر رای دادن اشخاص حقیقی را نشانه می‌رود می‌گوید:«تفاوت حضور اشخاص حقیقی در این سازوکار جدید با قبلی، این است که این اشخاص حق رأی ندارند.»  این درحالی است که زهرا شجاعی از دیگر اعضای این نهاد می‌گوید:«نفس رأی دادن مسئله مهمی نیست بلکه رأی ساختن مهمتر است.»

از نامه به خاتمی تا ریاست بهزاد نبوی

انتقاد به نهاد تازه متولد شده اصلاح‌طلبان تنها به اظهارات جسته و گریخته اهالی اردوگاه چپ ختم نشد و درنهایت ۱۲۶ تن از منتقدان  دست به قلم شدند و در نامه‌ای سرگشاده به سید محمد خاتمی، ضمن انتقاد از پروسه غیردموکراتیک تشکیل و تکوین این نهاد، نکاتی برای اصلاح گام‌های پیش رو مطرح کردند؛ نامه‌ای که به باور زهرا شجاعی از اعضای نهاد اجماع ساز یا همان جبهه اصلاح‌طلبان ایران اسلامی، بیشتر از اینکه  رنگ و بوی انتقادی داشته باشد صرفا پیشنهاداتی کارساز و موثر برای نهاد جدید است.

در کنار تمام این مباحث اتفاق مهمی که در طول ایجاد این نهاد جدید رخ داد موضوع ریاست «بهزاد نبوی» بر این ساز و کار جدید بود. درواقع یکی از نقدهای جدی که متوجه شورایعالی سیاست‌گذاری بود بحث ریاستش بود که بر اساس تعارفات سیاسی این سمت به محمدرضا عارف سپرده شد، کسی که آشنایی چندانی با ساز و کار حزبی نداشت و تقریبا با کار تشکیلاتی بیگانه بود؛ از همان زمان این نقد مطرح شد که ای کاش به جای عارف شخصی مانند بهزاد نبوی در راس کار شورایعالی قرار می‌گرفت؛ اشتباهی که گویا در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ با انتخاب چریک پیر اصلاحات در صدد جبران آن برآمده‌اند. صادق خرازی نیز این انتخاب استقبال می کند و با اینکه منتقد سازوکار جدید است اما این تصمیم را نقطه امیدی برای همراهی با نهاد اجماع ساز می داند.

عارف در مسیر پر پیچ و خم انتخابات

هنوز کینه اصلاح‌طلبان را از انتخابات ۹۲ و کناره‌گیری اجباری‌اش به نفع حسن روحانی را در دل دارد و هرجا که فضا را مناسب می‌بینید گریزی هم به آن روز می‌زند از سوی دیگر سیل انتقادات به او و اقداماتش در راس شورایعالی سیاست‌گذاری موجب شد تا کوله‌بار گله‌گذاری‌ها را به دوش بگیرد و عطای ریاست شورایعالی را به لقایش ببخشد و تن به حضور در نهاد تازه تاسیس به عنوان یک عضو حقیقی ندهد. البته این دلخوری‌ و قهر و آشتی‌ها به معنای آن نیست که عارف برنامه‌ای برای انتخابات ندارد آن هم بعد از آنکه تصمیم گرفت رکورد بیشترین رای تهران در انتخابات مجلس را به نام خود ثبت کند و در این اوج از پارلمان خداحافظی کند؛ و شاهد این ادعا صحبت‌های غلامرضا ظریفیان است که می‌گوید محمدرضا عارف از چندی‌ پیش گفتگوهای خود را درمورد نامزدی ریاست جمهوری شروع کرده است، اما اینکه نهایتا چه تصمیمی بگیرد معلوم نیست.

فارغ از این صحبت‌ها، عارف در آخرین اظهار نظرهایش هم نتوانست تمایل برای حضور در انتخابات را پنهان کند و گفت: «ما همیشه تشکیلات امید ایرانیان را داشته و فعالیت خود را برای تهیه برنامه های راهبردی داشته ایم. رابطه من با احزاب خوب بوده و هیچ گاه  این رابطه قطع نشده است و فعالیت من کمتر از قبل نشده است. برخی چهره ها از من تقاضای حضور در انتخابات داشته اند، اما من تاکنون موضعی نگرفته ام. به هر حال من یک عقبه، کارنامه  و توانایی دارم که باید در خدمت کشور و مردم باشد و خواهش من این است افراد براساس شعار عمل نکنند و اگر قرار است عملکرد افراد از جمله من در موقعیت های مختلف از جمله مجلس بررسی شود، متوجه باشند که من عمل گرا و نتیجه گرا هستم و معتقدم که اکنون زمان شعاردادن نیست. اگر قرار است دو کاندیدا مقایسه شوند، در یک زمان و شرایط مشخص مقایسه انجام شود نمی شود رفتار یک مقطع زمانی یک فرد با یک مقطع زمانی فرد دیگر مقایسه شود، زیرا شرایط متفاوت است. معتقدم کسانی که در خود توانایی می بینند وارد صحنه شوند تا عملکرد گذشته آنها نقد و بررسی شود و با ارزیابی عملکردهای گذشته ،توانایی ها و شایستگی ها،جریان های سیاسی به کاندیدای مناسب خود برسند.» 

گزینه سید حسن خمینی روی میز اصلاح‌طلبان

چهارسال پیش کاندیداتوری سید حسن خمینی بر سر زبان‌ها افتاد البته در آن مقطع بحث بر سر حضور او در انتخابات مجلس خبرگان رهبری بود که در نهایت شورای نگهبان به بهانه شرکت نکردن در امتحان اجتهاد رد صلاحیت شد. حالا در این روزها که بحث مصادیق برای کاندیداتوری ریاست جمهوری حسابی داغ شده است باردیگر نام «سید حسن خمینی» به عنوان یکی از گزینه‌های اصلاح‌طلبان برای انتخابات ۱۴۰۰ به گوش می‌رسد موضوعی که تا امروز در حد گمانه‌زنی بود و غلامرضا ظریفیان درباره احتمال کاندیداتوری او می‌گوید: « آقای سیدحسن خمینی به دلیل اینکه دارای یک جایگاه ملی هستند، برخی از افراد و احزاب اصلاح طلب درخواست شرکت او در عرصه انتخابات را دارند، اما احتمال اینکه او چنین تصمیمی بگیرد، کم است.»  

اسب زین شده کارگزارن برای ۱۴۰۰

توصیه‌های خاتمی از سوی بسیاری از احزاب اصلاح‌طلب به ویژه کارگزارانی‌ها همواره مورد توجه قرار گرفته هر چند تیر انتقادات غلامحسین کرباسچی، گهگاهی علاوه بر عارف به خاتمی نیز اصابت می‌کند اما به گفته حسین مرعشی، همه احزاب اصلاح‌طلب باید از ظرفیت خاتمی برای انتخابات استفاده کنندچراکه او به هر حال حوزه نفوذ خود را در میان مردم دارد کارگزارانی‌ها که در سازوکار جدید انتخاباتی که اخیر مورد تایید خاتمی قرار گرفته، دارای دو رأی هستند به نظر می‌رسد نسبت به نهاد اجماعی اصلاح‌طلبان دیدگاه مثبتی دارند چراکه به گفته حسین مرعشی، وزن و جایگاه احزاب بزرگ در این نهاد درنظرگرفته شده است این اظهارات در حالی است که کارگزارانی‌ها همواره به شورای عالی سیاستگذاری به ویژه در رأس آن عارف، انتقادات تند و تیزی وارد کرده‌، از این رو همواره بر پایان عُمر شورای عالی سیاستگذاری، مهر تایید زده‌اند.

در حوزه مصداق‌های این حزب برای ورود به پاستور نیز باید گفت که طی ماه‌های اخیر، کاندیداهای احتمالی بسیاری به کارگزاران منتسب شده‌اند از محسن هاشمی، اسحاق جهانگیری گرفته تا سردار حسین دهقان، عبدالناصر همتی، اردکانی و غیره. هرچند برخی از اعضای این حزب همچون محمود علیزاده، نظر مثبت کارگزارانی‎ها را نسبت به محسن هاشمی اعلام کرده‌اند اما شخص محسن هاشمی هنوز در این باره اعلام نظر صریحی نکرده است.

کارگزارانی‌ها که همواره سیاست حضور در انتخابات‌ها را در پیش گرفته اند، اخیرا در نشست شورای مرکزی این حزب، سندی تحت عنوان «رئوس راهبردهای حزب را برای آینده ایران» تصویب کردند و آن را در دستور کار خود قرار دادند که به گفته حسین مرعشی قرار است طی روزهای آینده از آن رونمایی شود.

مرعشی همچنین درباره برنامه‌های انتخاباتی حزب متبوع خود هم گفته است:« برنامه‌های حزب کارگزاران سازندگی به صورت مدون در حال جلو رفتن است و نامزدهای خود را هم مشخص کرده که اسامی آنها پس از بررسی توسط شورای نگهبان منتشر خواهد شد، البته برنامه‌ها ممکن است تا دو هفته دیگر رونمایی شود.»

او در این باره که آیا کارگزاران خارج از جریان اصلاحات نامزدی ارائه خواهد کرد؟ اضافه کرد:« این شایعه و راوی این شایعه یک منافق است و کارگزاران و جریان اصلاحات یک نامزد مشترک را وارد صحنه انتخابات ریاست جمهوری سال آینده خواهند کرد؛ اما تا قبل از بررسی شورای نگهبان درباره هیچ فردی صحبت نخواهیم کرد.»

«نه» به تحریم انتخابات

رصد حال و هوای حاکم بر اردوگاه چپ حکایت از آن دارد که این جریان گرچه همچنان چشم به شورای نگهبان دوخته است اما بنای چندانی بر تحریم انتخابات و عقب نشینی ندارد و برنامه را بر حضور جدی در انتخابات پیش رو گذاشته است.