پیام ملّت؛زینب سودی- پس از انتخابات شورای شهر، انتخاب شهردار اولین موضوعی است که هم اعضای شورا و هم شهروندان شهرها را درگیرخود می کند. در زنجان هم مانند سایر شهرها این روزها بحث انتخاب شهردار داغ است هرچند اخبار دستگیری اعضای شورای برخی شهرها  و مدیران شهرداری ها از جمله زنجان جو بی اعتمادی به شوراها را رقم زده است، اما هنوز مردم سوسویی از امید به شوراها دارند و این البته کار شوراها را سخت تر کرده و این شرایطی است که خود اعضای شورای شهر زنجان به آن واقفند که به عنوان پارلمان محلی، نقش تعیین کننده‌ای در جلب اعتماد شهروندان و مشارکت شهروندی و یا بیگانگی آنها با شهر دارند. 

اگر امروز مردم زنجان از عملکرد شوراهای قبلی شهر رضایت خاطر ندارند یکی از دلایل آن انتخاب شهردارانی نامناسب و ناکارآمد است، البته انتخاب یک شهردار خوب فقط  یکی از عوامل موفقیت مدیریت شهریست، اما این تصمیم چنان سرنوشت ساز است که همیشه  عملکرد شورای شهر را با شهردار منتخب آن می سنجند. متاسفانه  طی ادوار قبلی حضور افراد فاقد صلاحیت و ناکارآمد در صندلی های شورا به جایگاه پارلمان شهری لطمه زد. این وظیفه شورا است که بعنوان نهاد ناظر بر شهرداری، در مقابل فساد و رانت و بی عدالتی بایستد  برای همین خود شورا باید عاری از هرگونه رانت و بی عدالتی باشد. در حالی که  برخی از اعضای شورا خود  در بروز این  پدیده نقش  داشتند و همین مسئله ماهیت نظارتی شورا را زیر سوال برد.

به  هر حال شورای ششم قریب دوماه است که کار خود را آغاز کرده و اکنون هم مشغول پروسه  انتخاب شهردار است و با توجه به حساسیت های ایجاد شده و انتظار از شورایی که با شعارهای انقلابی و فسادستیزی و رویکردی جدید به مسائل شهری  پا به میدان گذاشته کارش سخت تر هم شده است .

این بی اعتمادی در برخی شهر ها باعث شد مردم و به ویژه تشکل های سیاسی روش هایی برای انتخاب شهردار به شورای شهر پیشنهاد دهند از جمله اینکه در برخی شهرها مناظره های متعدد بین گزینه های انتخابی شهرداری برگزار شد که خود باعث سنجش عیار گزینه های مطرح شده است. در زنجان اما شورای شهر در ابتدای کار خود منصور سلطان محمدی را که پیش از این شهردار منطقه ۴ زنجان بود، به عنوان سرپرست شهرداری انتخاب کرد و سپس فراخوانی برای انتخاب شهردار، منتشر کرد و از افراد دارای شرایط خواست داوطلب شده و رزومه خود را در اختیار شورا بگذارند تا مورد بررسی قرار گیرد . در همین راستا هم طبق اعلام  اعضای شورای شهر ۵۵ نفر، رزومه خود را ارائه کردند و شورا هم از ۱۶ مرداد بررسی رزومه کاری آن ۵۵ نفر را آغاز کرد و پس از کنار گذاشتن افرادی که شرایط اعلام شده را نداشتند نهایتا ۱۳ گزینه نهایی باقی ماندند که به گفته رییس شورا  این  13 نفر باقیمانده   نیز  به دلیل اینکه ۶ نفر از آن‌ها دارای سوابق اجرایی و مسئولیت‌هایی در سطح معاون استاندار، مدیرکل و فرماندار هستند و تمام ضوابط را شامل می‌شوند و ۷ نفر نیز دارای سوابق مدیریتی در بخش خصوصی هستند دسته‌بندی شده‌اند که این ۷ نفر پس از استعلام از طریق وزارت کشور در صورت تایید به آن ۶ نفر اضافه خواهند شد.

  همه این اتفاقات درون شورا و بدون حضور رسانه ها انجام شد و همین هم باعث شدکه گمانه زنی ها در خصوص اسامی محتمل شهرداری  شروع شود و طبیعتا شیطنت های سیاسی هم به آن دامن زد به طوری که برخی ادعای قطعی بودن و از پیش تعیین شده بودن شهردار را کردند که منصور مرادلو رییس شورای شهر و همچنین مجتهدی عضو دیگر شورا در پاسخ این ادعاها، صراحتاً آن را رد کردند . اما طبق گفته مرادلو قرار شد پس از نهایی شدن اسامی، تک تک گزینه ها به شورای شهر دعوت شوند و برنامه های خود را طبق محورهای ۱۰ گانه ارائه  شده ،تشریح و از خود دفاع کنند و پس از استماع برنامه ها و رفع ابهامات و سوالات،  شهردار انتخاب و به وزارت کشور معرفی شود.

حالا از همه این اتفاقات گذشته دومسئله اینجا مطرح است یکی زمانی که تا انتخاب شهردار باید طی شود چرا که انتخاب شهردار منوط به تعیین وزرا و تغییر مدیران ارشد استان شده  است. چون عدم همسویی مدیران فعلی با اعضای شورای شهر ممکن است باعث رد انتخاب گزینه نهایی شورا توسط آنها شود ممکن است تا انتخاب استاندار و تغییر ترکیب مدیریتی استانداری برای معرفی شهردار تعلل صورت بگیرد و همچنان شهرداری توسط سرپرست اداره شود اما عجله نیز اگر قرار است کیفیت انتخاب را متاثر کند ضرورتی ندارد. دیر انتخاب کردن بهتر از انتخاب غلط است چون این بار دیگر شورای شهر در انتخاب شهردار حق اشتباه ندارند . آشفتگی وضعیت کشور در زمان تغییر دولت را گواه این مدعا است. مدیران فعلی کار نمی کنند و زیر مجموعه ها منتظر تغییر اند. وقتی یک  شهردار استیضاح میشود این بلا با قدرت بیشتر بر سر شهر می آید: کار متوقف میشود لابی و انتقام جویی و تغییرات شروع می شود و شهر در برزخ می ماند.  شورای پنجم بارها این بلا را سر زنجان آورد . اما شورای ششم باید عبرت بگیرد.

مسئله دوم ویژگی های شهردار و توقعی است که از او باید داشته باشیم. در این نوشته به دنبال بررسی گزینه های محتمل نیستیم  هرچند مهم است که چه کسی شهردار می شود ولی این موضوع  نباید تصور ما از وظایف شهردار و مطالبه ای که باید از او در مقام شهردار داشته باشیم را تحت الشعاع قرار دهد.

 انتظار از شهردار به تلقی ما از شهر باز می‌گردد. وقتی تلقی ما از شهر یک کارگاه بزرگ عمرانی است شهردار هم باید یک مدیر پروژه  عمرانی باشد و اگر  ما شهر را ظرفی برای تامین امنیت، ایمنی، رفاه، سرزندگی و تعاملات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مردم بدانیم، در پی شهرداری که از توسعه‌ شهری تلقی ارتقای کیفیت زندگی داشته باشد، خواهیم رفت.

برخی معتقدند  شورای شهر و شهرداری  محل حضور چهره های سیاسی نیست و افرادی متخصص در امور شهری در زمینه شهرسازی و معماری باید شهر را اداره کنند.این عقیده نمی تواند خیلی درست باشد به دلیل اینکه بسیاری از شهرداران شهرهای بزرگ دنیا از بین سیاستمدران و نه لزوما آنهایی که تحصیلات مهندسی دارند انتخاب شده اند. هرچند روند انتخاب و  اختیارات و ظرفیت و امکانات  شهر های  بزرگ دنیا متفاوت است  اما همه اش منتهی میشود به مدیریت شهر و تعامل با نهادها و سازمان های خدمات رسان.

 علت اینکه شهرداران و مدیران  شهری در اغلب شهرها و کلانشهرهای دنیا سیاستمدار هستند این است که قرار است با مسئولان تعامل داشته باشند . در یک بررسی  ساده می توانید ببیند از زمان روی کار آمدن شورای شهر تا کنون چند نماینده و چند مدیر آب و برق و … برای توسعه شهر به کمک شورای شهر و شهرداری امده اند.

اغلب ما فکر می کنیم شهردار باید مهندس باشد چون قرار است پل و زیرگذر و روگذر و فرهنگسرا درست کند و باید روی آسفالت و معابر و آبیاری فضای سبز و .. نظارت کند و همه اینها از رشته های مهندسی هستند.در ایران مرتضی سقائیان نژاد از سال ۸۲ بدون یک روز  سابقه کار در شهرداری و بدون تحصیلات مرتبط سکان شهرداری اصفهان را به دست گرفت و پس از موفقیت های چشمگیر در سال ۹۴ به قم رفت و پس از چند سال کار در قم شورای ششم او را در این سمت ابقا کرد تا ۴ سال آینده آبادانی این کلانشهر هم با او ادامه یابد.

اما آنچه در سیاسی بودن شهرداری ها مشکل ساز است عدم اتکاء  به حمایت مردم است که با سوء استفاده از تمایلات شهروندان از بالا به پایین صورت می گیرد. همین باعث شده که احزاب و تشکل ها به مردم پاسخگو نباشند همین الان هم شورای ششم که با گرایشات انقلابی برگزیده شده در معرض همین اتفاق هست مگر اینکه خلافش را در طول فعالیتش ثابت کند.گاهی حتی شفاف نبودن روند انتخاب و گزینش افراد برای حضور در ائتلاف های سیاسی  یکی از مشکلات اساسی در گذشته بوده و وعده های پولی و زد و بند های بعد از انتخابات در انتخاب افراد و شاخص های تعیین کننده  بوده است. اما به هر حال سیاسی بودن به خودی خود نمی تواند دلیل بر عدم صلاحیت افراد در شورای شهر و شهرداری باشد اما همین موضوع هم نباید دستمایه نادیده گرفتن کار کارشناسی معماری و شهرسازی شود و قواعد علمی شهرسازی را تحت الشعاع قرار دهد.

موضوع دیگر درآمد زایی برای شهر و جلوگیری از شهرفروشی برای تامین مالی شهرداری است حالا که شهرداری ها سهمی از منابع دولتی ندارند  تنها راهشان کسب ثروت از طریق جذب سرمایه گذار است  نه تراکم فروشی  و تخلف فروشی که گریبان شهر و شهرداری را گرفته  است .تا فکری برای این مشکل نکنیم فرقی نمی کند  که شورا و شهردار  از کدام جناح باشد ؟

 موضوع دیگر حاشیه نشینی است بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی هنوز برخی از مسئولین حاشیه  نشینی را به رسمیت نمی شناسند درحالی که وظیفه قانونی آنها است . حاشیه نشینی فرزند بیمار شهر و زاییده اشتباهات مدیریت شهری است  و رسیدگی به این مناطق بر اساس قانون وظیفه مستقیم شهرداری است و برای این کار نباید منتی بر سر شهر و مردم داشت باشد.

موضوع دیگر سد معبر و دستفروشی است که اگرمعتقدیم یکی از مصادیق مخدوش کردن  حقوق دیگران است، شهرداری خود ، در رأس متخلفان این حوزه  است. چون اغلب در خیابانها به خودروها اجازه پارک می دهد در حالیکه خیابان برای عبور است نه توقف.گاهی هم با وضع مقررات و نصب تابلو، معبر را می فروشد اما با یک دستفروش ساده به نام انجام وظیفه برخورد می کند. سد معبر خودش معلول بحران اقتصادی است و حل آن در حوزه مدیریت شهری ممکن نیست اما این واقعیت دلیل نمیشود که شهرداری کسب بی مجوز ها را قطع کند برای اینکه جلوی ضرر واحدهای مجوز دار را بگیرد. در بسیاری از کشورها دستفروشی به عنوان عاملی برای جذب گردشگر است.

این فقط برخی از توقعات شهروندان از شهرداری است و موضوعات متعدد  دیگری مانده که در این نوشتار نمی گنجد. اما از همه اینها گذشته علی رغم همه کوشش های کیفی در شهرداری، ضعف در شناسایی مشکلات و مسائل اصلی شهر که نشان دهنده ضعف در پشتوانه های نظری و تجربی در مدیریت شهری است و عدالت اجتماعی که مغفول همه مطالبات است  و مهم ترین شاخصی است که شورای شهر باید از همه گزینه های منتخب خود مطالبه کند. به هرحال ۲۳سال از تولد پارلمان شهری در ایران می گذرد، نهادی که  اکنون به بلوغ رسیده است و اگر میخواهد به انتخابی  درست برسد کافیست نگاهی به کیفیت انتخاب  شهرداران کلانشهرها بیاندازد.