فاطمه رستمخانی متخصص روانپزشکی در گفت و گو با « پایگاه خبری-تحلیلی پیام ملّت» در خصوص آگاهی لازم در پیشگیری از خودکشی و رفتار مناسب با افراد در معرض خود کشی اظهار کرد: راجع به افکار خودکشی و اقدام به خودکشی با توجه به اهمیت بالایی که دارد واقعا نیاز به بحث خیلی گسترده ای هست. ممکن است خیلی عوامل در خودکشی دخیل باشند. هم فردی و اجتماعی ، بیولوژیکی و ژنتیکی عواملی هستند که ما باید حتما در این موارد حواسمان به هرکدام از اینها باشد.

 وی گفت: از نظر اینکه تاریخچه خانوادگی اقدام به خودکشی در فرد مثبت باشد خیلی اهمیت دارد و یا تلاشی که فرد برای اقدام به خودکشی در گذشته داشته فاکتور خطر مهمی است. وجود یک تشخیص اخیر و طولانی مدت روانپزشکی مثل افسردگی شدید یا اختلال دو قطبی و یا اختلالات اضطرابی و یا سوء مصرف مواد یا بیماری اختلال اسکیزوفرنیا و یا اختلالات خوردن و یا اختلالات شخصیتی به خصوص اختلال شخصیت که در خوشه بی هستند مثل اختلال شخصیت مرزی برای ما خیلی اهمیت دارد.

رستمخانی افزود: سابقه ضربه های عاطفی و اجتماعی که ممکن است فرد داشته باشد و وقایع اخیر استرس آوری که ممکن است برای هر فردی در طی زندگی اش به وجود بیاید، همه می تواند علتی برای اقدام به خودکشی باشد. اختلالات جسمانی و مشکلات هویت جنسی به خصوص در نوجوانان خیلی اهمیت داردو باید توجه شود. سابقه سوء استفاده هم ازنظر جنسی و از نظر عاطفی در کودکان، تنها زندگی کردن، ازدواج نکردن و طلاق و یا بیکاری و یا سابقه قبلی اقدام به خودکشی و افسردگی هایی که عود کننده است و بیماری های جسمی به خصوص در افراد سالمند خیلی اهمیت دارد با توجه  به معلولیت ها و  محدودیت هایی که برایشان  ایجاد می شود  و کاهش توانایی عملکرد و افزایش وابستگی به دیگران، همه اینها مستلزم این است که باید ببشتر حواسمان به این افراد باشد که احتمال اقدام به خودکشی در این افراد بالا است و همینطور احتمال خودکشی کامل هم در افراد سالمند بالاتر است. پس افزایش سن خودش عاملی هست که اگر دیدیم فردی در سن  بالا به خصوص مردان که افکار خودکشی دارد خیلی باید جدی گرفته شود. افرادی که از افراد مورد علاقه خودشان جدا می شوند تنهایی و ناامیدی و درماندگی و انزوای اجتماعی  از عللی هست  که میتواند باعث اقدام به خودکشی شود . یکی از عللی که ممکن است به صورت تکانشی اتفاق بیفتد  هم ناتوانی در سازگاری در موقعیت های اجتماعی است که لحظه ای ممکن است بدون برنامه ریزی قبلی اقدام به خودکشی کنند که خیلی مهم است. مخصوصا در افراد با شخصیت های خاص مثل شخصیت های مرزی بیشتر اتفاق می افتد.

به گفته دکتر رستمخانی، اختلال افسردگی اساسی به طور قوی با خودکش  مرتبط است به ویژه اگر طولانی مدت با اتفاقات حاد منفی زندگی همراه شود و با نشانه هایی مثل  افزایش و کاهش وزن و مشکل خواب وخستگی و کاهش تمرکز و احساس گناه و احساس بی ارزشی و افکار راجع به خودکشی که با برنامه خود کشی همراه باشد احتمال خود کشی کامل بیشتر است و همینطور افسردگی اساسی که  اگر از نوع ملانکولیا باشد که با احساس گناه و احساس عدم لذت از زندگی، کم خوابی و کم اشتهایی و اگر همراه باشد با وابستگی و ناامیدی  و پوچی و احساس گناه احتمال بیشتری دارد که فرد دچار افکار خودکشی و اقدام به خودکشی بشود.

فاطمه رستمخانی با بیان آمار خودکشی در جهان هم حساسیت این موضع را گوشزد میکند که  از نظر آمار خودکشی اینگونه است که  هر ۴۰ ثاینه یک نفر با خودکشی می  میرد و هر یک و نیم ثانیه  در جهان اقدام به خودکشی داریم. ولی البته که این آمار کمتر گزارش شده چون تمام کشورها گزارشات خود را به سازمان جهانی بهداشت اعلام نمی کنند. به صورت جهانی خودکشی علت ۵۲ درصد تمام مرگ های خشن در مردان است و ۷۱ درصد مرگ های خشن در زنان در کشورهای با درآمد بالا گزارش شده است و کلا ۷۹ درصد کل مرگ های خشن هر دو جنس را شامل میشود.

حدود یک و چهاردهم درصد علت تمام مرگ ها خودکشی است که رتبه ۱۵ را به عنوان علت مرگ دارا هست. خودکشی در مردان در اروپا  بالاترین آمار را دارد و بعد در جنوب شرقی آسیا و کرانه غربی اقیانوس آرام این آمار بالا است . در زنان اولین و بیشترینش در جنوب شرق آسیا و کرانه غربی اقیانوس آرام است. در افراد بالای ۷۰ سال در هر دو جنس در همه مناطق جهان بالاترین مقدار را دارد. در افراد مجرد ، مطلقه ، بیوه، بیکار، سالخورده  و آنهایی که سوگیری های متفاوت جنسی دارند بالاتر است ولی عوامل کنترل کننده آن مذهب، ازدواج و مسئولیت های والدین است که ما می گوییم عوامل محافظت کننده در برابر خودکشی که خیلی  هم موثر است .

فاطمه رستمخانی در خصوص اقدامات لازم در برابر کسانی که حرف از خودکشی می زنند هم توصیه هایی دارد از جمله اینکه بیان خودکشی هم کلامی و غیر کلامی باید جدی گرفته شود بدون اینکه پزشک  در نظر بگیرد که این بیمار  واقعا می خواهد خودش را بکشد و یا هدفش جلب توجه است. بیان خودکشی همیشه یک مفهوم  مهمی از نا امیدی و ناتوانی و فریاد برای کمک را منتقل می کند. پس در این شرایط حتما خانواده باید بیمار را به پزشک معرفی کند تا درمانهای دارویی یا حتی اگر لازم شد بستری و در کنار آن حمایت خانوادگی انجام شود. مدیریت بیمار در محدود کردن دسترسی به وسائل خودکشی خیلی مهم است که حتما باید حواسشان به این موضوع باشد. در عین حال همدلی و درجاتی از آزادی را بیمار باید داشته باشد.

وی در مورد کودکان و نوجوانانی که در معرض خودکشی هستند نیز گفت: کودکان و نوجوانان ساعات زیادی از روز را در مدارس هستند و مدرسه محیط مناسبی در جهت فعالیت های جامع پیشگیری از خودکشی هست و شامل پیوستاری از فعالیت هایی مثل ارتقاء بهداشت روان، پیشگیری مداخله و فعالیت های پس از خودکشی است. هدف آگاهی جوانان از سلامت روان تغییر ادراکات منفی نوجوان است که خیلی اهمیت دارد و بهبود مهارت های سازگاری چون اکثر مواردی که  در نوجوانان بیشتر باعث خودکشی می شود همان عدم بهبود مهارت های سازگاری برای مدیریت عوارض حوادث منفی زندگی شان هست و استرس های متعددی که ممکن است تجربه کنند و این مسبب خودکشی شود که مطمئنا در صورت بهبود این مهارت ها اقدام به خودکشی کاهش پیدا می کند. یکی از موارد دیگر قطع استعمال دخانیات و الکل هست که همه اینها ارتباط مستقیم با اقدام به خودکشی دارند که مسلما در صورت ارتقاء بهداشت روان این هم بهتر خواهد شد.

این متخصص روانپزشکی در خصوص انتشار اخبار خودکشی نیز معتقد است؛ گزارش مهیج و بدون احساس مسئولیت توسط رسانه های مختلف شاید عمل خودکشی را از طریق مکانیسم تقلید و یا همانند سازی به خصوص در نوجوانان القا کند. به خاطر همین هم هیت که  سازمان جهانی بهداشت راهکارهایی را در مورد پوشش رسانه ای خودکشی  ارائه داده و توضیح می دهد که چگونه اخبار خودکشی را رسانه ها گزارش کنند تا از اثرات تقلیدی اش جلوگیری بشود. اما نکته مهم در  موارد گزارش این است که  ضروری است که خودکشی به عنوان شجاعت و یا کاری مطلوب توصیف نشود.