به گزارش « پایگاه خبری-تحلیلی پیام ملّت» درچهارمین شب از سلسله نشست‌های روایت انقلاب که  توسط بسیج دانشجویی دانشگاه زنجان و با حضور کارشناسان و اساتید برگزار شد؛ زهرا بابازاده، دانشجوی دکتری مطالعات زنان و پژوهشگر مسائل زنان، با موضوع « تحلیل مناقشه گفتمانها در مسائل زنان پس از انقلاب» به بررسی گفتمان های قبل و  دولت های مستقر پس از انقلاب اسلامی در خصوص زنان پرداخت. مشروح این نشست را از نظر می گذرانید.

گفتمان ها تصور ما را از جهان شکل می دهند و تغییر در گفتمان ها، تغییر در جهان اجتماعی را به همراه دارد. گفتمان ها هم برساخت می شوند و هم می سازند. گفتمانها به همه چیز در چارچوب نظام معنایی خود، مفهومی خاص می بخشند؛ مفهومی که مختص همان نظام معنایی است. گفتمانها در عینیت سازی اهداف خود، رقیب محسوب می شوند. گفتمانها با غیریت سازی و حاشیه رانی، از دال تهی گفتمان رقیب، دال مرکزی خود را برمی گزینند و چنانچه در تبدیل کردن آن به اسطوره و آرمان مطلوب موفق شوند، به هژمونی و قدرت می رسن که گفتمان انقلاب اسلامی با به حاشیه راندن دو گفتمان رقیب یعنی گفتمان سنتی و گفتمان شبه مدرن(پهلوی دوم) در نگاه به جایگاه زن، به تفوق دست یافت.

نگاه گفتمان سنتی به زن : موجودی ناقص العقل، در خانواده صرفا ابزار تولید مثل و ورودش به اجتماع فسادافکن است و باید در خانه بماند. در این گفتمان زن مقابل مرد و عنصری منفعل است. گفتمان پهلوی دوم، نگاه ابزاری و شی واره به زن دارد، فحشا و آزادی بی حد و حصراز نشانگان آن است. گفتمان انقلاب اسلامی از دال تهی گفتمان سنتی یعنی مشارکت زن، و دال تهی گفتمان شبه مدرن یعنی مذهب، نشانگان معنایی خود را حول ارزشهای اسلامی، تقدم هویت انسانی زن بر هویت جنسیتی او، برابری، مقام مادر، شجاعت زن، حجاب و عفاف و حق و تکلیف زن در مشارکت در سرنوشت خویش برساخت.

امام خمینی(ره) در اوایل پیروزی انقلاب می فرمایند: ما این خرابه ای که تحویل گرفتیم باهم، دست به دست هم، چه مردان و چه زنان باید بسازیم. ایشان می فرمایند بزرگترین دستاورد انقلاب تحول حاصل شده در زنان بود و این تحول بیش از تحولی است که در مردان حاصل شده است. یا می فرمایند زنان در انقلاب پیشرو مردان بوده اند. زنان در صف اول واقعه بوده اند. مردها از مجاهدت زنها تشجیع می شدند. 

مقام معظم رهبری نیز نگاهشان به جایگاه زنان در همین راستا است و ایشان از الگوی سومی که نه شرقی و نه غربی است در مورد زنان صحبت می کنند. لذا در گفتمان انقلاب اسلامی زن عنصر فعال، در صحنه و در صف اول شناخته می شود که حتی هدایت کننده مرد است.

درون گفتمان کلان انقلاب اسلامی تا امروز، شاهد بروز و ظهور چهار خرده گفتمان بوده ایم که نگاهشان به زنان و مسائل شان در پرتو شش برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی تبیین می شود. هر گفتمان نگاه ویژه خود را به دال های تثبیت شده گفتمان انقلاب اسلامی در موضوع زنان داشته است.

گفتمان سازندگی : در برنامه ۱و۲ توسعه افزایش سطح سواد عمومی، ارتقای سلامت، اوقات فراغت و تربیت بدنی زنان مورد توجه است. در این دوران بحث تنظیم خانواده، کنترل موالید و جمعیت مورد توجه قرار می گیرد و بدلیل شایط متاثر از جنگ و ساختن کشور، مسائل زنان آنچنان در اولویت توجه نبوده است. دال مرکزی این گفتمان حضور زنان در اجتماع با دو مولفه آموزش و اشتغال است. در این دوران اولین نهاد زنان با نام دفتر امور زنان شکل می گیرد.  

گفتمان اصلاحات : این گفتمان از دال تهی گفتمان سازندگی در موضوع زنان، یعنی مشارکت و آزادی بر می آید. در این گفتمان زن سوژه مستقل است. دال مرکزی این گفتمان مشارکت زنان در توسعه است. نشانگان اصلی آن در برنامه های ۳و۴ توسعه، توانمند سازی زنان و عدالت جنسیتی و تبعیض مثبت است. اصلاح قوانین مدنی، اشتغال زنان، گسترش ان جی او ها و منع خشونت علیه زنان و سیاستهای آموزشی غیرجنسیتی از نشانگان فرعی این گفتمان هستند. در این دوران دفتر امور زنان، به دفتر امور«مشارکت» زنان تغییر نام پیدا می کند.

گفتمان اصولگرایی : گفتمان اصولگرایی، دال تهی گفتمان اصلاحات، یعنی خانواده گرایی را به دال مرکزی خود تبدیل می کند. این گفتمان تحقق عدالت جنسیتی را در قالب خانواده و ایفای نقش مادری و همسری زن می بیند. در برنامه ۵ توسعه، به جایگاه همسری و مادری زن، حضور زن در خانه جهت تحکیم این نهاد تاکید می شود. این گفتمان مخالف شغل تمام وقت زنان است و نشانگان آن کاهش ساعات اداری زنان، شغل خانگی و دورکاری است. و توانمندسازی زنان را صرفا مربوط به زنان نخبه و مدیر یا زنان سرپرست خانوار و محروم محدود می کند. توسعه فرهنگ حجاب و عفاف در این دوره پیگیری می شود. همچنین دفتر امور مشارکت زنان، به دفتر و سپس معاونت امور زنان و «خانواده» تغییرنام پیدا می کند.

گفتمان اعتدال : دال مرکزی این گفتمان برابری زن و مرد یعنی برابری جنسیتی است. نشانگان معنایی در برنامه ۶ توسعه، فرصتهای برابر، سهم مدیریتی برای زنان، اشتغال زنان، رفاه و بیمه زنان است. این گفتمان با حاشیه راندن خانواده گرایی، هدف ارتقای جایگاه زنان در جامعه را پیگیری می کند.

این تطور گفتمانی که موجب زیر و رو شدن مسائل زنان مطابق الگوی مطلوب هر دولت و دال مرکزی هر گفتمان شده، ما را از رسیدن به اهداف بازداشته است. اما رهبری معظم در تاریخ ۳۰/۱/۱۳۹۳ بیانات ارزشمندی دارند که از ضرورت تاسیس یک مرکز عالی فراقوه ای صحبت می کنند. امروزپس از ۴ دهه به این نهاد مهم نیاز داریم تا مسائل زنان، همه زنان، را فراتر از دعواها و جنجال های سیاسی تشخیص دهیم، آسیب ها را بشناسیم و برای آنها راهکارهای علمی وعملی داشته باشیم.