فائزه تقیلو- در یکی از محلات پایین شهر کارگاهی با تک دری نیمه باز که مشرف به زیر زمینی است ما را به سوی خود فرا می خواند.با هماهنگی قبلی که صورت گرفته وارد کارگاه می شویم. اتاق مدیریت بسیار ساده است و با اتاق دیگر مدیران فرق دارد تاچشم میچرخانی گونی وسایل اولیه قالی بافی است وکلاف های رنگارنگ نخ که هررشته اش سری دراز دارد .

بانوان هنرمند قالی باف در سالن دیگری پای دار قالی نشسته اند دارهایی که حداقل نیاز به ۱۰نفر نیروی کار دارد تنها با ۴نفرقالی باف بافته می شود،به گفته بافندگان روزگاری این کارگاه پر می شد از هنرمندانی که گوش به زنگ نقشه خوان بودند تا مبادا از دیگری جا بمانند، دیگرصدای دفه بی رمق تر از هر زمان دیگری به گوش میرسد وگلهای قالی رنگ وروح گذشته را ندارند چرا که هنرمندان قالی باف انگیزه ای ندارند تا ادامه دهند.

 از یکی از زنان قالی باف پرسیدم چند سال سابقه کار داری؟ پس از سکوت طولانی گفت: ده سال است مشغول این کارم در حالی که فقط ۲ سال آن با بیمه همراه بوده آن هم بیمه عشایر روستایی که به اسم بیمه به حساب می آید.

روزی چقدر مزد می گیری؟ناراضی و خسته تر از آن است که حرفی بزند بافنده دیگر پاسخ میدهد: ما که راضی نیستیم در روز ۱۰ ساعت کار می کنیم نهایت سر ماه دسترنجی که میگیریم کفاف کرایه خانه را نمی دهد.

یکی دیگر از بافندگان فرش دستبافت نیز  گفت: قالی بافی را از مادرم آموخته ام و اکنون ۱۲ سال است که دراین حوزه فعالیت دارم اما در قبال زحمات زیاد و عارضه های جسمانی درآمد حاصل از این شغل کفاف خرج و مخارج زندگی را نمی دهد بنابراین از ماه بعد در یک شرکت بسته بندی که زحمت کارش به نسبت کم است مشغول به کارمی شوم.

خانم ۶۰ ساله ای باچهره تکیده و چشمانی که دیگر فروغی ندارد به سختی گره بر گره می زند تا هزینه زندگیش را تامین کند چرا که فرزند معلولی درخانه چشم به راهش است تا با دست پر به خانه رود، دیگر زنان ساعات پایانی کار کمک حال او میشوند تا رجهای عقب افتاده او را پر کنند  

 گره برگره میزنند تاگره های زندگیشان را باز کنند اما مشکلاتشان روز به روز بیشتر می شود.️با وجودی که ایجاد اشتغال و کسب درآمد یکی از جنبه های مهم هنر قالی بافی است و به عنوان منبع اول کسب درآمد بسیاری از مردم این مرز بوم تلقی می شود هر نوع آسیب و رکود در این عرصه می تواند علاوه بر خدشه وارد کردن به بازار جهانی فرش ایرانی، بر تار و پود خانواده های هم تاثیر منفی داشته باشد. در این باره گفتگویی با وحید خسروی تولید کننده فرش و تابلو فرش داشتیم که اطلاعات جالب توجهی در این زمینه به دست آوردیم.

تولید کننده فرش و تابلوفرش های دستبافت استان زنجان به خبرنگار پیام ملّت گفت: در دهه های گذشته بیش از ۲۲هزارو ۵۰۰ بافنده در زنجان مشغول به کار بودند که این رقم در حال حاضر به حدود۱۰۰۰و هفتصد نفرکاهش یافته است.

خسروی مهمترین دلیل این ریزش را نبود بیمه، عدم بازنشستگی، سختی کار و دستمزد پایین  فعالان عرصه قالی بافی در این استان دانست و افزود:عدم حمایت از هنرمندان این عرصه رغبت  را از بافندگانی که تعدادشان هم کم نیست گرفته است.

وی دلیل رکود سال های اخیر این هنرصنعت را سیاست های اقتصادی و برنامه ریزی نشدن صحیح در تزریق کمک های مالی از طریق بنگاه های دولتی و بانک ها به تولیدکنندگان اعلام کرد.

این در حالی است که تولیدکننده فرش دستباف عنوان کرد: تحریم ها ضربه سختی زده تاجایی که صادرات چمدانی نیز دیگر ممکن نیست وبازارهای داخلی به خاطر نبود نقدینگی کمتر تمایل به خرید فرش دستبافت دارند در واقع باید بگویم فرش دستبافت جز کالاهای لوکس به حساب می آید و با وجود مشکلات اقتصادی در کشور طبیعی است، کسی که توان خرید مایحتاج خود را ندارد نتواند میلیونهاتومان برای فرش دستبافت هزینه کند.

خسروی از گرانی مواد اولیه فرش خبر دادو گفت: متاسفانه گرانی های اخیر به شدت در زمینه تولید فرش تاثیر گذاشته است ناامنی شغلی ، نابسامانی اقتصادی و ارز ۴هزار و۲۰۰ تومان تلاطمی دربازار ایجاد کرده که افزایش ۴برابری مواد اولیه از جمله آنها است.

وی در ادامه عنوان کرد: بازار فرش دستبافت دیگر صرفه اقتصادی ندارد و اگر به همین روال پیش رویم دیگر اثری از هنر سه هزار ساله نخواهیم دید. به نظر بنده باید هرچه سریعتر بازار صادرات فرش رونق گیرد.

وی به وجود پنج نقشه محلی در زنجان اشاره کردو افزود:در این بین فرش قلتوق وبیدگینه در بازارهای جهانی از لحاظ کیفیت، نقش و رنگ رتبه برتری دارد و تنها کالایی است که هیچ کدام از کشورهای دنیا توان رقابت با آن را ندارند که با تدبیر و ارائه راهکارهایی می توان برای رهایی از این مشکلات به تحریم ها غلبه کرد.

خسروی زمینه کار قالی بافی در شهر زنجان را مهیا دانست و عنوان کرد: به جرات باید بگویم بیش از ۹۰ درصد بانوان زنجانی به هنر قالی بافی مسلط هستندکه در صورت پشتیبانی و مانع زدایی از این هنر صنعت می توانیم کل خیابانهای زنجان را به تولید فرش اختصاص دهیم ودیگر نیاز نیست باصرف هزینه های زیاد در امر آموزش به دنبال ایجاد مشاغل جدید باشیم. 

این کارشناس حوزه فرش دستبافت به قوانین دست و پاگیر دریافت تسهیلات اشاره کردو افزود: با وجود نابسامانی های اقتصادی در کشور تولید کننده ناچاربه گرفتن تسهیلات بانکی است از طرفی گرفتن تسهیلات کلید کارگاه وزندگی را از شمامی گیرد و مشکلی به مشکلات تولید کننده اضافه می کند درحالی که من تولید کننده حمایت شوم و نقدینگی در گردش برای من فراهم شود می توانم تعداد بالایی را مشغول به کارکنم که برای این کار نیاز به تسهیلات با شرایط سهل است که باید فراهم شود.

وی گفت: انتصاب های نسبی ونبود افراد متخصص ودلسوز در راس کارباعث شده  طی این سالها فقط وعده و وعید بشنویم در حالی که با وعده نمی توان کار کرد.درشرایط کنونی می توان با بهره گیری از ظرفیت بازارهای عراق، سوریه ولبنان وحرکت به سمت سیاست های راه گشا پایه های تولید فرش دستباف را قوت بخشید.

وی روش هایی چون بی گره بافی،دوگره بافی و بی ریشه زدن را از آسیب ها این هنر صنعت دانست و افزود: برخی بی تدبیری ها باعث شده در برخی مناطق کیفیت کار قالی بافی تنزل کند و فرشی که ۶ ماه زمان میبرد تا بافته شود در ۱۵ روز به پایان رسد که این به اصالت فرش ایرانی لطمه میزند .

در پایان باید گفت که شهر زنجان یکی از مناطق مهم فرشبافی ایران است و جمعیت قابل توجهی از مردم این شهر از گذشته تا امروز در مشاغل مختلف مرتبط با این تولیدات مشغول به کار هستند، بنابراین مدیران باید با شناسایی مشتریان بالقوه و توسعه بازار داخلی و خارجی در حفظ این هنر اصیل و حمایت از شاغلین این عرصه تلاش بیشتری نمایند.