پیوند عضو موضوعی است که علی رغم پیشرفت های پزشکی به دلیل موانع فرهنگی نتوانسته آنگونه که مورد نیاز است مورد توجه جامعه قرار بگیرد. در حالی که با توجه به اهمیت بسیار بالای این موضوع شناسایی عوامل انگیزشی تاثیر گذار بر رضایت و عدم رضایت بر اهدای عضو باید مورد توجه باشد.

 آخرین خبر مربوط به اهدای عضو در زنجان نیز مربوط به اهدای اعضای یک زن ۴۴ ساله بود که چهاردهمین اهدای عضو در سال جاری در زنجان را چند روز پیش رقم زد.

در حال حاضر که براساس آمار، سالانه ۲۵ درصد از بیمارانی که در انتظار پیوند اعضا در کشورمان هستند به دلیل پیدا نشدن عضو، جان خود را از دست می دهند و اگر ۲۰ درصد از افراد دچار مرگ مغزی در ایران، اعضای خود را اهدا کنند تمامی بیماران در انتظار پیوند نیازشان تامین می شود، پایین بودن میزان اهدای عضو از مشکلات ساماندهی پیوند اعضا است.

براساس پژوهش های انجام شده، فرآیند اهدای عضو و عدم رضایت بر آن تحت تأثیر عوامل گوناگونی از جمله عدم پذیرش واقعیت و امیدواری افراطی، فشار اجتماعی و موانع شناختی و فرهنگی است.

شناخت و آگاهی مردم از مرگ مغزی بالا رفته است

در این خصوص شهریار امام وردی مسئول شبکه فراهم آوری پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان در گفت و گویی با خبرنگار پیام ملّت با بیان اینکه  یک زمانی در استان بود که اصلا مردم نمی دانستند اهدای عضو چیست و مرگ مغزی چیست گفت: اما الان آگاهی مردم در این موضوعات بالارفته و می دانند اگر گفتند مرگ مغزی یعنی اهدای عضو هم مطرح است؛ یعنی می دانند که مرگ مغزی برگشت ندارد. هرچند اگر موافق اهدای عضو نباشند. مرگ مغزی یعنی احتمال دارد اهدای عضو را برایش مطرح کنند.

امام وردی گفت: سطح آگاهی مردم در کشور حتی در دورترین روستاهای استان زنجان هم بالار فته و آنقدر از طریق رسانه ها در این موضوع کار شده که مرگ مغزی برایشان جا افتاه است، اما فرهنگ سازی اهدای عضو برمی گردد به این که مردم یقین ندارند که آخرین راهی که برای این مریضشان مانده اهدای عضو است و چاره ای جز آن نیست. من به عنوان فردی که مسئول اهدای عضو استان هستم و با افرادی صحبت می کنم که بیمارشان دچار مرگ مغزی شده، باید این مهارت را داشته باشم که بتوانم این یقین را ایجاد کنم که دیگر چاره ای برای این بیمار وجود ندارد.

تنها راه برای بیمار مرگ مغزی اهدای عضو است

وی افزود: وقتی بیماری دچار مرگ مغزی است، به جای اینکه او را در دل خاک بگذارند، تنها راه، اهدای عضو است که چند مریض از آن بهره مند شوند و به زندگی برگردند. مشکل ما الان در استان زنجان این است و دلیل هم دارد. بعضی وقت ها برمی گردد به من و امثال من که نمی توانم خوب بیان کنم و نمی توانم اعتماد اولیای مریض را جلب کنم که هیچ راهی به جز اهدا برای مرگ مغزی وجود ندارد. من باید بتوانیم این را کامل توضیح بدهم و این را به همراه و اولیای مریض مرگ مغزی بقبولانم که مرگ مغزی برگشت ندارد.

امام وردی گفت: مهم ترین عاملی که می خواهم به عنوان فرهنگ سازی به آن اشاره کنم این است که متاسفانه دور و بری های افرادی که باید تصمیم گیری کنند و بستگان نزدیک، از سر دلسوزی نه عمداً مشاوره هایی غیر تخصصی به اولیای بیمار می دهند که باعث می شود روزنه امیدی در دل اولیای مریضی که قرار است در اهدای عضو تصمیم گیری کنند ایجاد می شود. این روزنه امید که ایجاد شد دیگر کار خراب می شود و متاسفانه بعد از چند روز این بیمار را به خاک می سپارند و آن موقع است که پشیمان می شوند و میگویند ای کاش تصمیم بر اهدای عضو می گرفتیم.

مسئول شبکه فراهم آوری پیوند اعضای استان زنجان با بیان اینکه کسی که به او خبر مرگ مغزی عزیزش را داده ایم باید بداند که مریضشان برنمی گردد و تنها راهش این است که اهدای عضو کنندگفت: در واقع بهترین کاری که همشهریان و هموطنان ما می توانند بکنند این است که راهنمایی درست انجام دهند، چون پشیمانی بعدش خیلی بد است. من دیده ام افرادی که بعد از چند روز عزیزشان را به خاک سپرده اند و با راهنمایی و دلسوزی یکی از دور و بری ها اجازه اهدای عضو نداده اند و بعداً بسیار پشیمان شده اند و این مهم ترین مشکل در موضوع فرهنگ سازی اهدای عضو است.

اهدای خون با اهدای عضو خیلی فرق دارد

وی تاکید کرد: این بحث تخصصی است. عدم موفقیت در اهدای عضو یکی برمی گردد به ما که اینجا مسئولیم و یکی دیگر برمی گردد به اطرافیان. من نمی توانم این بحث تخصصی را که باید اعتماد اولیا را جلب کنم بدهم به افرادی که در این کار تخصصی ندارند. اهدای خون با اهدای جان و عضو بدن خیلی فرق دارد و اصلا قابل مقایسه نیست که بتوان راحت در باره آن تبلیغات کرد.

امام وردی افزود: در بحث اهدای عضو، موضوع عزیزترین فرد انسان است که بگویند او دیگر زنده نیست و راه دیگری نیست. کسی که دنبال یک روزنه امیدی است که عزیزش را زنده ببینند و او را برگرداند. این موضوع با اهدای خون خیلی فرق دارد و خیلی تخصصی است و خیلی باید افراد وارد باشند. ما آموزش ها را داده ایم. کار پزشکان ما و پرستاران بخش های ویژه است. آموزش هم اینگونه است که در این بحث اصلاً دخالت نکنند. به همین دلیل هم نمی توانیم این آموزش را حتی به کسانی که در حیطه درمان هستند ولی تخصصی ندارند واگذار کنیم.

وی گفت: ما یک تیم خیلی تخصصی هستیم که یک تعدادمان در بحث حمایت اعضای بدن کار می کنند، چون فردی که دچار مرگ مغزی شده است باید اعضایش سالم بماند و تعدادی هم در حمایت خود فردی که به عنوان مرگ مغزی شده و یک تعداد هم در بحث رضایت گیری کار می کنیم.

این مسئول در تشریح نحوه اقدامات تیم شبکه فراهم آوری پیوند اعضا گفت: ما یک گروه شناسایی داریم که وظیفه اش این است که افرادی که در بیمارستان ها و اورژانس ها احتمال داده میشود که دچار مرگ مغزی شوند را شناسایی کند که آن هم بیمارانی هستند که هوشیاری آنها در حد ۳ است، یعنی کمترین سطح هوشیاری. من بر بالین آنها حاضر میشوم و تست های مخصوصی دارد که انجام می دهم که مطمئن شوم که این فرد مرگ مغزی هست یا نه. اگر مرگ مغزی تایید شود، شروع می کنیم به حمایت آن که قلبش از حرکت نایستد و کارکند و اعضایش سالم بماند و بعد از آن اقدام می کنیم که برای رضایت گرفتن با خانواده اش صحبت کنیم.

همه بیمارانی که دچار مرگ مغزی می شوند قابلیت اهدای عضو ندارند

وی با اشاره به اینکه همه این بیمارانی که دچار مرگ مغزی می شوند قابلیت اهدای عضو ندارند و ما محدودیت سنی داریم گفت: در ایران معمولا افراد شصت سال به بالا قابلیت اهدا ندارند و همینطور در سن زیر یک سال هم امکان پیوند خیلی پایین است. بعضی بیماری های هم هستند که امکان اهدای عضو ندارند؛ مثل بیماری های ویروسی، هپاتیت و ایدز یا مننژیت. حتی در دوران کرونا یک مشکلی داشتیم که افرادی که تست کووید آنها مثبت می شد امکان اهدای عضو نداشتند. یک تعداد از بیماران مرگ مغزی که خانواه های آنها رضایت داشتند اما به دلیل اینکه کرونا داشتند امکان اهدای عضو نداشتند.

ایران در اهدای عضو در آسیا رتبه برتر را دارد

امام وردی در مورد اقدامات انجام شده در خصوص فرهنگ سازی اهدای عضو در زنجان نیز گفت: در سال های اخیر فیلم های مستندی تهیه و پخش شده و خودمان هم در استان یک کارهایی انجام دادیم، سخنرانی ها و همایش هایی هم داشتیم. حتی در یک همایش خانواده ها و اطرافیان اهدا کنندگان را دعوت کردیم و چند سال پیش جشن نفس را هم داشتیم. در این حوزه ها کارهای خوبی انجام شده و ایران در اهدای عضو در آسیا رتبه برتر را دارد.

شهریارامام وردی در خصوص تعداد بیمارانی که اهدای عضو کردند نیز گفت: در زنجان در بررسی وضعیت اهدای عضو از نظر آماری نسبت به جمعیت استان تا امسال به آن تناسبی که باید نسبت به جمعیت داشته باشیم رسیده ایم. ما نسبت به آن شاخص جمعیتی استان در وضعیت تعیین شده قرار داریم و امسال در استان تا کنون ۱۴ مورد اهدای عضو داشتیم.

احتمال کاهش بیماران مرگ مغزی در استان

وی با بیان اینکه از نظر پذیرش خانواده ها تا قبل ازکرونا در مقابل استان های بزرگ از نظر جمعیتی، خیلی عالی بودیم؛ یعنی ما قبل از کرونا در یک سال ۳۲ اهدای عضو داشتیم که الان در ۹ ماه امسال ۱۴ مورد داریم. این نشان می دهد که آمار کاهش داشته، درست است که نسبت به شاخص تعیین شده خوب هستم اما الان این آمار کم شده است. البته برداشتی که من دارم این است که میزان مرگ و میر ناشی از تصادف پایین تر شده است و شاید هم اشتباه است. شاید در صحنه افراد فوت کرده باشند و اصلا به مرگ مغزی نرسیده باشند، اما از نظر شناسایی نسبت به آن سال هایی که ۳۲ اهدای عضو داشتیم بهتر شده ایم، ولی برداشت من این است که میزان مرگ مغزی در استان کمتر شده است.

خبرنگار- زینب سودی