پیام ملّت ؛ زهرا احمدی – اعتیاد به مواد مخدر و سوء مصرف مواد، به صورت یک معضل اجتماعی، روانی و بهداشتی درآمده که کشورهای مختلف و جوامع انسانی را به شدت تهدید می­کند. روند رو به گسترش اعتیاد و سوء مصرف مواد بنیادهای جوامع را در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی تحت تاثیر قرار داده و آن ها را از درون دچار فساد و تباهی کرده و در نهایت به انحطاط می­کشاند.

اعتیاد پاسخ فیزیولوژیک بدن به مصرف مکرر مواد مخدر است؛ این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد می‌گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می‌شود. در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می‌کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.

یوسف بیانلو دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری از مواد مخدر استان زنجان در گفت و گو با «پایگاه خبری- تحلیلی پیام ملّت» می­گوید: در حال حاضر نرخ شیوع اعتیاد و مصرف کنندگان مواد مخدر در استان در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال ۱.۸ درصد و نرخ بروز اعتیاد – افرادی که به تازگی به جمعیت معتادان استان اضافه شدند – ۰.۰۷۵ درصد میباشد.

به گفته وی طبق نتایج انجام شده از طرحهای RSA  ( ارزیابی سریع میزان مصرف کنندگان  در سنین گروههای مختلف جامعه) که هرساله انجام میشود در سالهای اخیر سن اولین مصرف و همچنین میانگین سن مصرف مواد کاهش یافته و در حال حاضر سن اولین مصرف مواد حدود ۱۵ تا ۱۶ سال و میانگین سن مصرف کنندگان مصرف مواد مخدر ۲۵ تا ۳۵ سال است.

علت کاهش سن مصرف کنندگان مواد چیست؟

دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با موا د مخدر استان زنجان  معتقد است: یکی از دلایل اصلی گرایش جوانان و نوجوانان به سمت مواد، کنجکاوی و کسب لذت می­باشد که جوانان بیشتر برای نخستین بار از طریق دوستان دعوت به مصرف مواد مخدر می­شوند.

به اعتقاد وی شایعترین مواد مخدر مصرفی توسط معتادان در استان به ترتیب تریاک، هشیش، هروئین، شیشه و مواد مخدر «گل» میباشد که در حال حاضر در بین دانشجویان و دانش­آموزان مصرف مواد توهم­زا از گروه «کانابیسها» رواج بیشتری دارد که مواد مخدر ماری جوانا، گل و حشیش از مشتقات آن می­باشد.

کانابیس­ها از چند هزار سال پیش در چین کاربرد دارویی داشته و به عنوان آرام بخش به برخی از بیماران داده می شد؛ ولی امروزه همزمان با ایران توسط بسیاری از افراد جوان در سراسر دنیا مورد سوء مصرف قرار می گیرد. 

علت گرایش جوانان به مصرف مخدر «گل» چیست؟

بیانلو با اشاره به عوارض ماده مخدر گل، خاطر نشان می­کند: همان اندازه که اسم خوشایندی دارد، اما یکی از خطرناک‌ترین مواد مخدری است که این روزها در دست جوان‌ها می‌چرخد و به اسم یک روان‌گردان طبیعی خرید و فروش می‌شود.

وی می­افزاید: وجود باورهای اشتباه مبنی بر اینکه این مواد همانند مواد مخدر تریاک و یا حشیش و شیشه اعتیاد آور نبوده و یا اینکه والدین جوانان معمولاً از اثرات حشیش و ماری جوانا خبر دارند؛ اما گاهی گول نام این ماده مخدر به‌ ظاهر جدید را می‌خورند و به تصور اینکه این ماده، مانند اسمش ممکن است بی‌خطر باشد، آگاهی لازم را به نوجوانان و جوانان نمی‌دهند. 

این جامعه شناس و مدرس دانشگاه معتقد است: مصرف راحت مواد مخدر گل نسبت به مواد اعتیاد آور دیگر در مهمانیها و پارتیها سبب شده جوانان گرایش بیشتری برای مصرف آن نسبت به سایر مواد نشاط اور داشته باشند.

وی با اشاره به عوارض خطرناک مصرف «گل» اظهار می­کند: مصرف گل علاوه بر ایجاد سرخوشی، توهم زا و روان گردان نیز هست که کارایی مغز را مختل کرده و در نتیجه آسیبهایی که به فرد وارد می­کند بسیار بیشتر از تریاک و مشتقات آن بوده و درمان آن نیز سخت و زمانبر میباشد.

بیانلو تاکید می­کند: آگاهی و اطلاعات کم و نادرست از مصرف «گل» سبب شده مصرف آن در بین دانشجویان و حتی دانش­آموزان رواج بیشتری داشته باشد.

اقدامات شورای هماهنگی مبازره با مواد مخدر در این زمینه چیست؟

 دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با موا د مخدر استان با بیان اینکه اقدامات این شورا در ۵ حوزه قابل تفکیک است، خاطر نشان می­کند: اقدامات پیشگیرانه اولیه، اقدامات درمانی و حمایتهای اجتماعی، حقوقی قضایی، اقدامات مقابله­ای و اقداماتی که توسط سازمانهای مردم نهاد و سمن­ها در مبارزه با مواد مخدر انجام میشود از جمله اهداف و وظایف این دستگاه است.

وی در ادامه با اشاره به اقدامات پیشگیرانه این شورا ابراز می­کند: آموزش گروههای مختلف از قبیل خانواده­های دانش اموزان و دانشجویان در قالبهای محلات ،  مدارس،  مراکز دانشگاهی و استفاده از رسانه­های جمعی وغیره از جمله این اقدامات است که در این حوزه بیشتر به امر آموزش و آگاهسازی افراد سالم پرداخت میشود.

برنامه ­های پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر چیست؟

بیانلو با تاکید بر اینکه برنامه­های پیشگیری اولیه و فرهنگی از وظایف اصلی این دستگاه است، تصریح می­کند: در گام نخست آموزشهای پیشگیری اولیه از اعتیاد از قبیل مهارتهای زندگی، آشنایی با عوارض اعتیاد، راههای پیشگیری، مهارت ارتباطی و گفتگو مثل مهارت «نه» گفتن برای پارتیها و مهمانیها، استفاده از رسانه­های جمعی از جمله تلویزیون، رادیو ، مطبوعات و فضای مجازی و در راستای آگاهسازی جوانان و نوجوانان اموزش در مدارس و دانشگاهها از جمله برنامه­های پیشگیری از مصرف  مواد مخدر است.

وی ادامه می­دهد: تا ۱۰ سال گذشته هدف اصلی ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه مقابله با قاچاقچیان مواد مخدر و درمان بود ولی هم اکنون بیشترین تاکید این دستگاه علاوه بر دنبال اهداف قبلی، پیشگیری و آگاهسازی جامعه با عوارض و آسیبهای مواد مخدر است.

در حوزه درمان معتادان چه طرحهایی اجرا میشود؟

این جامعه شناس و مدرس دانشگاه در ادامه با اشاره به روشهای درمانی برای افراد معتاد می­گوید: درمان سرپایی در مراکز ترک اعتیاد برای فرد معتاد و همچنین خانواده وی از جمله یکی از روشهای درمان است که در آن به کمک مشاوره درمانی و پزشک دارو تجویز میشود که در این مراکز هزینه درمان بر عهده فرد معتاد میباشد و در صورتی که تایید شود فرد مورد نظر توان پرداخت هزینه ها را نداشته باشد بهزیستی با ارائه یاری برگ، تمام هزینه­های درمان رایگان خوهد بود.

به گفته بیانلو؛ ۹۴ مرکز ترک اعتیاد سرپایی و کمپ ترک اعتیاد در استان فعالیت می­کنند که از این تعداد ۱۳ مرکز کمپ یا مراکز اقامتی میان مدت بوده و اخیرا نیز کمپ ترک اعتیادی برای زنان در استان به تعداد کمپها افزوده شده است.

با توجه به تبصره ۲ ماده ۱۵ مبارزه با مواد مخدر که طبق آن معتادان مکلف هستند برای ترک به مراكز مجاز دولتی یا غیردولتی یا خصوصی رجوع کرده و با توجه به موادی که مصرف می­کنند حداقل به مدت یک ماه در ان اقامت داشته باشند.

وی در ادامه با اشاره به ترک اعتیاد معتادان متجاهر خاطر نشان می­کند: درصورتی‌که فرد معتاد با وجود بستر مناسب برای درمان و وجود همه امکانات حاضر نشد برای ترک اقدام کند، متجاهر شناخته شده و در چنین شرایطی ناگزیر باید او را به مراکز درمان اجباری مراکز مربوط به تبصره ۲ ماده ۱۶  ارجاع داد که در استان زنجان کمپ ترک اعتیاد دولتی در منطقه دواسب برای ترک این افراد در نظر گرفته شده در صورت حکم قضایی بیشتر هزینه­های درمانی معتاد توسط دولت پرداخت می­شود.

دبیر کمیته فرهنگی و پیشگیری با اشاره به تعریف معتادان متجاهر ادامه می­دهد: معتادانی که به اصطلاح کارت خواب بوده و از خانواده رها شده و توسط نیروی انتظامی جمع آوری میشوند و یا مورد انزجار خانواده قرار گرفته از طریق دادسرا حکم قضایی صادر میشود و فرد معتاد برای درمان طبق ماده ۱۶ به این مرکز(کمپ دواسب) ارجاع داده میشود.

چند درصد از افراد بعد از درمان به سمت مواد می­روند؟

وی با ابراز تاسف می­گوید: فقط ۲۰ درصد درمان شدگان پس از اقامت در مراکز ترک اعتیاد به سمت مواد نمی­روند و این آمار برای سراسر جهان صدق می­کند و فقط برای استان زنجان نیست. و این یعنی اینکه ۸۰ درصد افراد درمان شده دوباره پس از مدتی به جمعیت معتادان اضافی می­شوند.

چه حمایتهایی از افراد بهبود یافته میشود تا دوباره به سمت مواد نروند؟

یوسف بیانلو در پاسخ به این سوال اظهار می­کند: ارائه مهارت آموزی و حرفه آموزی رایگان در مراکز فنی و حرفه­ای استان برای معتادانی که بهبود یافته­اند یکی از حمایتهای شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر است تا فرد برای خود کفایی و عدم وابستگی به دیگران، خود وارد حوزه کار شود.

وی می­افزاید: افراد بهبودیافته که گواهی مهارتی را داشته باشند توسط فنی و حرفه­ای به بانکها معرفی میشوند تا برای کسب سرمایه اولیه از صندوق مهر امام رضا(ع) با توجه به مهارت آموخته شده اعتباراتی ارائه می­شود.

این مسئول در خصوص حمایت از بهبودیافته­گانی که دارای مهارت نیستند نیز می­گوید: این افراد با تایید بهبودی توسط پزشک به دستگاههای مختلف از قبیل شورای شهر و یا شهرداری برای انجام کارهای خدماتی و فضای سبز ارجاع داده میشوند.

در محلات محلات پرخطر چه اقداماتی انجام می­شود؟

بیانلو می­گوید: طبق تحقیقاتی که انجام شده بیشترین جمعیت معتادان در محله­ها و مناطق حاشیه نشین و طبقات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پایین است که اولویت اصلی برنامه­های پیشگیری ستاد مبازره با مواد مخدر آگاهسازی و اموزش در این مناطق است و در همین راستا بیشترین خدمات اجتماعی محور ، مراکز سرپایی ترک اعتیاد و ارائه مشاوره­ها در این محلات انجام میشود.

مصرف مواد در بین زنان چگونه است؟

این جامعه شناس و مدرس دانشگاه با بیان اینکه در سالهای اخیر مصرف مواد مخدر در بین زنان افزایش یافته است، ابراز می­کند: در سطح کشور میزان مصرف کنندگان زن ۱۰ درصد و در استان زنجان ۶ درصد می­باشد.

وی ادامه می­دهد: عوارض اعتیاد زنان بسیار بیشتر از مردان می­باشد زیرا زنان در خانواده نقش پررنگتری داشته و با اعتیاد وی کل خانواده و فرزندان آسیب زیادی خواهند دید.

علت افزایش اعتیاد در بین زنان چیست؟

این مسئول معتقد است: در برخی از رسانه­های ماهواره­ای ماده خطرناک مخدر را در قالب قرصهایی به عنوان داروی لاغری و داشتن اندام خوش پیشنهاد می‌کنند و زنان بدون توجه و آگاهی کامل، اقدام به استفاده از این قرصها می­کنند و هم اکنون نیز اعتیاد زنان به این مواد محرک در جامعه گسترش پیدا کرده بدون آنکه زنان از عوارض خطرناک آنها آگاه باشند.

وی یکی از دلایل دیگر افزایش اعتیاد زنان را داشتن شریک و همسر معتاد می­داند و می­گوید: اغلب مردان معتاد برای مصرف راحت مواد زنان خود را معتاد می­کنند و یا برای تامین هزینه مواد زنان معتاد خود را اجبار به راههای مختلف از جمله تن فروشی می­کنند که این یک معضل بزرگ اجتماعی است.

مصاحبه از زهرااحمدی