«گردشگری و توسعه روستایی» شعار امسال روز جهانی جهانگردی از سوی سازمان جهانی گردشگری بود. البته که برای اندیشیدن و برنامه ریزی برای توسعه روستاها نیازی به چشم داشت به سازمانهای جهانی نیست و هرکشوری که آبادانی و پیشر فت همه جانبه خود را بخواهد قطعا یکی از عوامل آن را در روستاها و توسعه کشاورزی خواهد جست. آن هم کشوری مثل ایران که  هم تنوع زیست محیطی و هم تنوع فرهنگی و قومی درآن یک امتیاز بالقوه است، قطعا یکی از ارکان سرمایه گذاری هم در بخش کشاورزی و هم در بخش گردشگری است.

اگروتوریسم یا گردشگری کشاورزی به عنوان یکی از گونه های گردشگری سال ها است که در برخی نقاط جهان مورد توجه جدی قرار گرفته است که میتواند راه را برای توسعه مناطق روستایی و همچنین توسعه کشاورزی هموار کند. در این بحبوحه مهاجرت روستاییان به شهر در فرار از توسعه نیافتگی زندگی روستایی و از طرفی دیگر پناه بردن شهرنشین ها از شلوغی شهر به مناطق روستایی و بکر طبیعت،  بی شک گردشگری،  هم یک حلقه نجات برای جوامع روستایی و هم شهرنشینانی است که به روستا ها و طبیعت پناه آورده اند.

بازدید از مزارع، شب‌خوابی در مزارع، چشیدن و فروش محصولات غذایی ارگانیک مزارع، آموزش به کودکان و نوجوانان، آشنایی با سختی‌ها و مشکلات شغل کشاورزی ازجمله اهدافی است که اگروتوریسم دنبال می‌کند.‌

 گردشگری کشاورزی فرصت منحصر به‌فردی برای کشاورزان ایجاد می‌کند تا دانش و تجربیات خود را در اختیار گردشگران علاقه‌مند به کشاورزی بگذارد. همچنین‌ این صنعت‌ منبع مهم افزایش درآمد برای کشاورزان است. به‌دلیل این‌که گردشگری کشاورزی، در محیط‌های روستایی انجام می‌شود که نسبت به شهرها هزینه‌های پایین‌تری دارند، امکان گردشگری نه تنها برای قشر مرفه، بلکه برای اقشار متوسط و ضعیف جامعه نیز وجود دارد. یکی از اهداف مهم اگروتوریسم آموزش است، زیرا گردشگران می‌بینند یک کشاورز با چه سختی‌هایی محصول خود را تولید می‌کند و این امر‌ در کاهش هدررفت این محصولات تأثیرگذار خواهد بود. همچنین از لحاظ آموزشی هم دانش‌آموزان در مزارع حضور پیدا می کنند و با شغل کشاورزی، نحوه تولید محصولات غذایی و اهمیت آن آشنا می شوند که در همین زمینه وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم باید توجه ویژه‌ای به این صنعت داشته باشند.

درواقع اگروتوریسم یا گردشگری کشاورزی یا” اقامت در مزرعه” و یا “خواب در نیزار”  یک  نوع جدید از گردشگری روستایی است که در آن بازدیدکنندگان به‌مدت یک‌شب یا بیش‌تر در یک مزرعه اقامت و زندگی روستایی را تجربه می‌کنند.

در این نوع گردشگری بازدیدکنندگان خود به کشت و برداشت محصول می‌پردازند، در فعالیت‌های کشاورزی نقش فعال دارند، با فرهنگ محلی، غذای سنتی، آداب و رسوم محلی و جشنواره‌های مختلف محلی آشنا می‌شوند و علاوه‌بر آن از طبیعت و امکانات روستایی نیز بهره می‌برند. همین امر نیز باعث افزایش درآمد و کسب‌وکار کشاورزان و منبع درآمدی برای آن‌ها محسوب می‌شود.

در حال حاضرکه بسیاری از روستاییان و کشاورزان با چالش یافتن فعالیت های درآمد زای مناسب روبرو هستند و به دلیل وابستگی به کشاورزی سنتی و نیافتن فرصت های کاری، راهی شهرها می شوند، صنعت گردشگری در حوزه کشاورزی عامل توسعه کشاورزی و زندگی روستایی خواهد بودکه به سرعت در بخش های مختلف اقتصادی اشتغال طولانی مدت ایجاد می کند و همینطور برای زنان و جوانان فرصت های خوب معاش و تنوع در شیوه های کسب درآمد و رفع فقر روستایی را فراهم می کند و تولید محلی (غذای و صنایع دستی ) را به همراه حس غرور جمعی افزایش می دهد و از طرفی هم بازدید کنندگان با تجربه کردن زندگی کشاورزی و کشاورزان با ایجاد تنوع در کار خود به همراه افزایش ارزش محصول و مایملک خود از آن منتفع می شوند.

استان زنجان نیز به ویژه در سال های اخیر نوعی از گردشگری کشاورزی و روستایی را تجربه می کند که جشنواره گیلاس در روستای شیت یکی از مهم ترین آنها بوده است و استقبال از آن نشان از جذابیت گردشگری کشاورزی دارد البته نه به گونه ای که گردشگری کشاورزی به معنای اتمّ آن باشد  اما در همین حد هم نشان از پتانسیل بالای مناطق مختلف زنجان و علاقه مردم به گردشگری کشاورزی است.

در همین راستا معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان در گفت و با عصرملّت گفت : روستاهای هدف گردشگری کشاورزی با توجه به پتانسیل بخش کشاورزی استان باعث ترویج روستانشینی می شوند. روستاهایی که زیرساخت های اولیه را دارند مورد توجه ما هستند مثل روستای شیت که فضای دلنشین و سفره خانه و خانه بوم گردی و .. دارد و یا علم کندی که طبیعت بکر و زیبا و زندگی پویا و جاری زندگی روستایی دارد.

شرفی افزود: بوم گردی و گردشگری روستایی زندگی پویا و جاری روستا باید مطرح شود. اگر بتوان مزرعه گردشگری را ه بیاندازیم خیلی مورد استقبال قرار خواهد گرفت. ما الان مشکلمان جهاد کشاورزی است که برایش این موضوع ملموس نشده و می گوید با این کار تغییر کاربری در مزارع و باغات  ایجاد میشود در حالی که همین ماهنشان را میتوان در پرورش ماهی از همین طریق گسترش داد و درپی آن روستانشینی و جلوگیری از مهاجرت اتفاق خواهد افتاد.

یا در طارم برای مزرعه گردشگری زیتون و شاتوت و توت و جنگل های آن در تلاش هستیم و سعی می کنیم اولین جایی که روی آن سرمایه گذاری می کینم همین جا  باشد یا قیدار و یا ماهنشان یا خرمدره که پراز باغ های سیب و انگور است و همینطور روستای درسجین همه جاذبه های فرهنگی و تاریخی و طبیعی را دارد که جشنواره انگور هم در آنجا خوب جواب داد.

با همکاری بیشتر جهاد کشاورزی میتوانیم سریعتر به هدف برسیم. در حال حاضر باید روی آن تمرکز کرد تا پروانه بهره برداری و کارهای دیگر انجام شود در این رابطه نیاز به تفاهم نامه داریم که نمونه آن برای جهاد کشاورزی ارسال شده تا بررسی کنند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی هم  در پاسخ به عصرملّت گفت: جهاد کشاورزی به دنبال اجرای قانون است. درهرکجای ایران،  زمین ها یا  در شهر هستند و یا در روستا که زمین های شهری به شهرداری و زمینهای روستایی به  بنیاد مربوط است. غیر از این اراضی کشاورزی است. ساخت و ساز در شهر به عهده شهرداری است و ساخت وساز در روستا به عهده بنیاد مسکن است و غیر از این هر ساخت و سازی بشود مربوط یه زمین های زراعی و باغی است که مربوط به جهاد کشاورزی است.

اگر می خواهند طرح های گردشگری روستایی داشته باشند و می خواهند بسازند ما مشکلی نداریم در حوزه طرح هادی میتوانند انجام دهند ولی آنچه که در زمین زراعی و باغی است از طریق  قانون تغییر کاربری  اراضی می توانند اقدام کنند.

تاراسی افزود: در این مورد هم  تصمیم گیرنده کمیسیون تبصره ۱ ماده ۱ قانون تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی است باید مجوز تغییر کاربری را بدهد. آنجا هم فقط ما تصمیم گیرنده نیستیم قانون گفته تغییر اراضی زراعی و باغی ممنوع است مگر اینکه در کمیسیون تغییر کاربری تصمیم دیگری گرفته شود.

حسین خمسه هم کارشناس اکو توریسم  اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان به عصرملّت گفت:گردشگری کشاورزی در  هرجایی امکان دارد. خیلی از باغات هست که در محدوده طرح هادی نیست و میتواند هدف خوبی برای گردشگری کشاورزی باشد. در حال حاضر ۳ پرونده در دست اقدام داریم که در حال استعلام هستند و خارج از محدوده روستاها هستند. یکی حوالی شهر هیدج است ، یکی در روستای آق بلاغ است و دیگری نزدیک شهر زنجان است که دنبال مجوز و بررسی آن هستیم .

خمسه گفت: مجوز گردشگری کشاورزی که صادر می شود امکانی فراهم می شود که گردشگران وارد مزارع بشنود و مزرعه داران اگر بخواهند از مزایای آن استفاده کنند از جمله تبلیغ مستقیم و فروش محصولات  بدون واسطه و جذب گردشگر در کاشت و داشت و برداشت و معرفی مزرعه  خود که  هنگام برداشت هم از او خریداری کنند باید آموزش ببیند و یا در روال داشت و کاشت  محصول، آموزشی صورت می گیرد که  خودش ترویج و آموزش کشاورزی است.

اکنون که بیش از ۳۵ درصد درآمد روستاییان زنجان از کشاورزی است و حدود ۵/۳۰ درصد شاغلان استان در بخش کشاورزی فعال هستند و ظرفیت های بسیار بالای استان در کشاورزی از جمله کسب رتبه اول در تولید زیتون و سیب زمین و لوبیا و انگور و زردآلو و تولید محصولات متفاوت، پرورش ماهیان سرد و گرم و تولید گندم فرصت طلایی برای گردشگری و سرمایه گذاری است ، در بسیاری از نقاط زنجان  قابلیت‌های دست‌نخورده‌ای از گردشگری کشاورزی وجود دارد که باید مورد شناسایی، ترویج و حمایت قرار گیرند.

البته به دلیل حساسیت هایی که درباره زمین های کشاورزی وجود دارد جهاد کشاورزی و میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید به به‌دنبال تصویب شیوه‌نامه‌هایی باشند تا به مزارع آسیب نرسد و از طرف دیگر صدور این مجوزها بهانه‌ای برای سوء‌استفاده و ساخت ویلا در مناطق گردشگری نشود تا شاهد از بین رفتن طبیعت مانند اتفاقاتی که در شمال کشور درحال رخ دادن است، نشویم.

در این میان نقش کشاورزان در جذب گردشگر هم نباید فراموش شود. فرهنگ‌سازی در میان جوامع محلی، باغدار و کشاورز بسیار مهم‌ است. کشاورزان باید بدانند راه‌اندازی این نوع گردشگری به نفع آن‌هاست و به کاهش هزینه‌ها، درآمدزایی، اشتغال، شهرت، توسعه صنایع‌دستی و… می‌انجامد. تنوع‌بخشی درمورد محصولات باغی، توسعه گلخانه‌ها و محصولات گلخانه‌ای، اطلاع‌رسانی دقیق جهت جذب گردشگر و تدوین برنامه‌های مناسب جهت ایجاد یا توسعه مناظر زیبا که گردشکر را مجذوب خود کند، توجه به راه‌های ارتباطی مطلوب با دسترسی آسان به مناطق گردشگری و زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها، فراهم‌کردن امکانات و زیرساخت‌ها و خدمات اقامتی و رفاهی از مهم‌ترین مسائلی است که کشاورزان باید آن را مدنظر قرار دهند.

با توجه به اهمیت کشاورزی در دنیا قطعاً صنعت اگروتوریسم آینده درخشانی خواهد داشت. با تعامل بین دستگاه‌های متولی نظیر سازمان محیط‌زیست، وزارتخانه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، جهاد کشاورزی و سایر ارگان‌های ذیربط می‌توانیم شاهد ایجاد تحولی عظیم در توسعه پایدار در بخش گردشگری و کشاورزی استان باشیم.