زینب سودی-دنیا درگیر پاندمی کرونا است. همه چیز دستخوش تغییر شده. آن اوایل خیلی از اندیشمندان  از پسا کرونا گفتند و شنیدیم و ابعاد مختلف سیاسی و اجتماعی دنیای بعد از کرونا  موضوع قابل تامل  و توجه همه بود.قطعاً زندگی فردی و خانوادگی هم از این تغییرات مستثنی نیست چه در بازاندیشی در روابط و مناسبات خانوادگی و چه  در تغییرات ناگزیر  در مراسم ها وآداب تجملی ما ایرانی ها . هنوز معلوم نیست این تغییرات مقبول همه است  و یا   چون مجبور ند به آن تن می دهند ؟ به هرحال این دوران با خودش الگوهای دیگری را در مناسبات و مراسم و آداب و سنت ها پیش روی همه گذاشت. برخی از جوانان روز‌های کرونایی را راه خلاصی برای فرار از توقعات و تجمل‌گرایی‌ها و انجام ازدواجی ساده می‌دانند.ولی  آیا شروع زندگی مشترک یا تمام آداب و رسوم قابل تغییر است؟ با وجود نامشخص بودن شرایط و محدودیت های ناشی از شیوع کرونا آیا زوج ها بازهم منتظر اتمام شرایط خواهند بود تا مراسم را با همان کیفیت گذشته هرچند سخت برگزار کنند و یا راه حل تازه ایی می یابند؟

امروز که ازدواج به یک اتفاق لوکس تبدیل شده  و انجام مراسم به دور از هر گونه ظاهرسازی و فخرفروشی، جای خود را به مراسمی پرخرج و صحنه نمایش توان مادی خانواده‌ها داده و ازدواج را برای جوانان به آرزویی دست نیافتنی  و سخت تبدیل کرده است. ویروس کرونا در کنار خرابی‌ها و خساراتی که داشت، آثار مثبتی نیز بر جا گذاشت و از جمله موجب تغییر برخی رفتارهای فردی و اجتماعی شد و حتی تغییر سبک زندگی را در خیلی از موارد در پی داشته است. یکی  از این تغییرات  برگزاری مراسم ازدواج بدون رسوم معمول است که از ابتدای گسترش این بیماری شاهدش بودیم . بسیاری از جوانان در این دوران هزینه مراسم ازدواج خود را به موسسه‌های خیریه برای کمک به نیازمندان اهدا کردند و عده‌ای هم مراسم عقد را بسیار مختصر در منزل شخصی خود با تعداد محدود برگزار کردند و هزینه‌های مراسم را کاهش داده‌اند.

دکتر ربابه پورجبلی عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان درباره علت شکل گیری این سنت های سخت در ازدواج در گفت و گو با عصر ملّت  می گوید: بستر و شرایط و نظام های  فرهنگی براساس ارزشهایی شکل می گیرد که تحت عنوان سنت های رایج بوده و تداوم پیدا کرده است این هنجارها و سنت ها در برهه  ها و شرایط مختلف رنگ و بوی دیگری به خود گرفته و شکل دیگری یافته است.آنچه در جامعه امروز می بینیم تغییر و تحولاتی هست که لمس می شوند و این متاثر از چند عامل است که یکی گذر از مرحله زندگی سنتی به مدرن است. این شرایطی است که جوامع صنعتی امروز هم آن را تجربه کرده اند و هر جامعه این بحران های گذر از سنت به مدرن را به شکلی تجربه می کند.

از منظر این استاد جامعه شناسی آنچه که این تحولات را عمیق تر و گسترده تر می کند یک سری عوامل بیرونی و دورنی است . عوامل بیرونی مثل تاثیر تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی  که جهان امروز را تبدیل به یک جهان مصرفی کرده و همینطور ایران هم که تبدیل به یک جامعه مصرفی شده به دلیل دسترسی به همین ابزارهای اطلاعاتی مثل اینترنت و ماهواره و به مرور زمان مواجه با تغییرات هنجاری می شود.

پورجبلی خیلی از این تغییرات را  مادی گرایانه می داند  که  نشان از تسلط ارزش های مادی گرایانه دارد که نمود آن در عرصه خانواده و ازدواج و تولد فرزند در کشمکش ها و رقابت های کاذب و بی اساس مشخص است که  روز به روز عرصه رقابت خودشان را از ارزش های غیرمادی به سوی ازرزشهای مادی سوق دهند.

وی در ادامه می گوید: به قول وبلن این می تواند نشان دهنده این باشد که این افراد نتوانسته اند نقش موثری در تولید داشته باشند و با این مصرف می خو.اهند خودشان را متمایز از دیگران نشان دهند که بگویند ما با شما فرق داریم و متعلق به طبقه و گروه خاصی هستیم .از نظر وبلن این ها  نه تنها معتبر نیستند بلکه آن ها  را  انگل های جامعه می داند که بار مصرفی جامعه را سنگین می کنند . به هر حال آنچه  را که باید زمینه حل مشکلات کنند موجب شکل گیری انواع آسیب ها می شود. سنت ها پایدار هستند و به زودی زود هم از بین نمی روند. این موردی که از اواخر بهمن سال گذشته تجربه کرده ایم ورود کرونا و شرایطی که حاکم شد اوایل دیدیم که عروسی های مخفیانه و پنهانی برگزار می شد که نوعی نمود ماندگاری ارزش های فرهنگی بود که به هر حال از آن به عنوان ارزش های مادی گرایانه یاد می کنیم .به هر حال خیلی سخت است که مردم بخواهند راحت از تجملاتی که امروز تبدیل به هنجار شده راحت بگذرند.

اما به هر حال با ایجاد محدودیت های پیش آمده خیلی از آداب و رسوم تغییر شکل داد و شکل دیگری به خود گرفت و بریز و بپاش ها تغییر یافت. در  این روزها  رفتارهای نمایشی  هم داشتیم که هزینه  مراسم را در جاهای دیگری صرف می کنند که می تواند بعد از کرونا هم ادمه یابد. مثل زوجی که هزینه مراسم را صرف خرید لوازم بهداشتی مورد نیازبرخی مناطق کردند. آنچه تجربه می کنیم در ایران یک  واقیعت زمانبر است و با قطعیت نمی توانیم بگوییم که تبدیل به ارزش شده است. الان فقط  الگوهایی است که  داریم تجربه می کنیم.ولی به مرور زمان این الگوهای کنشی می تواند جلوی مصرف کالاها را بگیرد و جامعه ایران که الان جامعه مصرفی تلقی می شود و تجملی که خودش عامل ثبات را از بین می برد و در کشاکش اصرار بر رقابت در خرید و مصرف کردن  های بیهوده آن ارتباط و ثبات و کنش متقابل موثر رنگ و بویش را از دست داده است.

پورجبلی اما دیدگاهی که می گوید این خانواده ها هستند که جوانان را در تنگنای مراسم تجملی قرار می دهند وگرنه خود زوج های جوان علاقه ای به آن ندارند را رد می کند و می گوید: این را هم که برخی می گویند جوانان خودشان دنبال مراسم تجملی نیستند و این خانواده ها هستند که اصرار دارند را هم نمی توانیم به همه زوج ها تسری بدهیم. متاسفانه در نگاه جوانان ازدواج یک مرحله رویایی و غایی هست به ویژه دختران دوست دارند همه آرزوهایشان در ازدواج محقق شود و همینطور دوست دارند آن را به رخ بکشند. بازهم اشاره می کنم به نظر وبلن که دوست دارند داشته های خود را هرچند با سختی و کار به دست آمده باشد به رخ دیگران بکشند و جایگاه خودشان را نشان دهند و اثبات کنند.این یک مسئله امروزی و جدید  نیست و عمیق  تر هست و این را نمی توان گفت چون آن دختر و پسر هم از همان خانواده ای برخواسته اند که این تجمل ها را دارند مگر اینکه خودشان متوجه این مصرف زدگی باشند و بگویند وگرنه با قاطعیت می گویم که این حرف دل همه زوج ها نیست  و به محض اینکه فرصتش را بیابند مراسم تجملی و بر یز و بپاش را ترجیح می دهند.اما وظیفه ما این است که این الگوهایی که امروز به عنوان ادواج اسان هرچند ناشی از شرایط حاکم ایجاد شده  را بیشتر تبلیغ کنیم که با مراسم ساده هم می شود عروسی گرفت و هیچ ضرری هم به خانواده وارد نمی شود و مشکلی هم ندارد و چه بسا مشکلات و تنش های ناشی از مصرف و رقابت در تجمل را کمتر هم می کند.وظیفه همه ما است که این الگو های تجربه شده را به هنجار تبدیل کنیم.

یک زوج زنجانی هم که در همین ایام بدون برگزاری مراسم  زندگی مشترک خود را آغاز کردند در خصوص همین موضوع به عصرملّت گفتند: وقتی هم به دلیل کرونا و هم به دلیل گرانی برگزاری مراسم حداقل برای ما معمولی ها غیر ممکن است تصمیم گرفتیم فعلا زندگی خود را در همین شرایط و بدون مراسم و فقط با حضور خانواده هایمان در جشنی کوچک آغاز کنیم . سعیده صمصامی می گوید سال پیش که تازه شروع کرونا بود فکر کردیم این وضعیت خیلی طول نمی کشد و برای برگزاری مراسم برای چند ماه بعد برنامه ریزی کردیم.ما هم  مثل خیلی از جوانان دیگر با اینکه توان تامین هزینه برگزاری مراسم را هم نداشتیم ولی مجبور بودیم که بالاخره  مراسم عروسی را برگزار کنیم . راستش نمی توان بگویم خیل خوشحال هستم از اینکه جشن عروسی آنگونه که می خواستم نگرفته ام ولی نمی توانم انکار کنم  که بابت اینکه هیچ بدهی به دلیل هزینه های عروسی نداریم خیالم راحت است و همان هزینه  کمی را هم  که برای مراسم جور کرده بودیم سرمایه گذاری کرده ایم  وخب حالا که چند ماه از شروع زندگیمان می گذرد می بینم که اتفاق خاصی هم نیفتاده و آن همه تکاپو و اضطراب برای جشن عروسی خیلی هم لازم نیست و در کیفیت زندگی فرقی نخواهد کرد.

به هر حال شبیخون ویروس میکروسکوپی کرونا ، روزهای متفاوتی را برای همه رقم زده است . آدم های اجتماعی دنیای مدرن را ناگهان در دیوارهای خانه محبوس کرد. غیر قابل تصور بود ولی برخی  فرهنگ  و سنت ها هم از این شبیخون در امان نماندند.سالهاست که نمایش دارندگی و برازندگی وحتی ندارندگی ولی نمایش دارندگی در مراسم ازدواج  خودش به چیزی شبیه ضد خانواده تبدیل شده بود و را ه حل  قابل تأملی نداشت. اما گویا کرونا توانست راه تازه ای به رویمان بگشاید . بله در نگاه اول می توان گفت این راه حل مقطعی است ولی مگر همین وضعیت یک شبه به وجود آمده بود ؟ کرونا شاید  زورش به رسوبات تجمل گرایی در اعماق زندگی های کوچک همه نرسد ولی حداقل گزینه مراسم ساده ازدواج را از خیال و نمیشود ها به می شود ها تبدیل کرد.حالا هرکه می خواهد انتخاب کند.