پیام ملّت ؛ علی اکبر شیوخی – دکتر سعدالله نصیری قیداری، استاد تمام رشتۀ فیزیک دانشگاه شهید بهشتی، از چهره های سرشناس علمی کشور و از کارگزاران سیاسی در جمهوری اسلامی ایران است. ایشان سوابق نمایندگی مردم زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی، معاونت پارلمانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری­ در دولت یازدهم، نمایندۀ وزیر علوم در هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی و دبیرکلی کمیسیون ملّی یونسکو را در کارنامۀ خود دارد. فعالیت های یونسکو و کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، بهانه ای برای گفت­ و گویی با ایشان شد. مشروح این گفت و گو را دنبال می کنیم:

آقای دکتر ابتدا بفرمایید کمیسیون ملّی یونسکو در ایران چه وظایفی دارد و محور فعالیت آن در چه حوزه هایی است ؟

کمیسیون ملی یونسکو، نقش رابط و هماهنگ کنندۀ سازمان یونسکو را که مقر آن در فرانسه است، با نهادها و دستگاه های اجرایی جمهوری اسلامی ایران بر عهده دارد. این کمیسیون در حوزه های آموزش، علوم اجتماعی، علوم طبیعی، فرهنگ و ارتباطات فعالیت دارد. البته هدف اصلی یونسکو، کمک به گسترش صلح و دستیابی به توسعۀ پایدار است.

یونسکو برای دست پیدا کردن به اهداف هفده گانۀ توسعۀ پایدار ، سند ۲۰۳۰ را در دستور کار خود قرار داده است و بر آموزش و مسئولیت­های اجتماعی، به­عنوان زیر ساخت های توسعۀ پایدار تأکید دارد، که نقش کمیسیون در ایجاد هماهنگی میان نهاد های ملّی از اهمیت خاصی برخوردار است.

جمهوری اسلامی ایران  از چه زمانی به عضویت یونسکو در آمده است و اساساً چه ضرورتی بر این عضویت وجود داشت؟

ایران، از جمله کشورهایی است که سابقۀ فرهنگی و علمی درخشانی دارد و از جمله کشورهایی بوده که از بدو تأسیس سازمان یونسکو، به عضویت آن در آمده است. اساسنامۀ مصوب یونسکو، در نوامبر سال ۱۹۴۶ به امضای نمایندگان چند کشور از جمله ایران رسید. پانزدهم تير ماه ۱۳۲۷ (دو سال پس از تصويب اساسنامة يونسكو)، مجلس شوراي ملّي، عضويت ايران را در سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) تصويب كرد. یونسکو، مهم­ترین نهاد علمی و فرهنگی جهان است و عضویت در آن برای کشورمان ضروری است.

پس از انقلاب چه تغییری در عضویت ایران در یونسکو به­وجود آمد؟

ایران، از ابتدا عضو سازمان یونسکو بوده است و همچنان این عضویت ادامه دارد. در خصوص کمیسیون ملّی یونسکو باید توضیح دهم که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اساسنامۀ کمیسیون ملی یونسکو مورد تجدید قرار گرفت و این اساسنامۀ در جلسه مورخ ۲۹/۶/۱۳۶۶ هیات وزیران بنا به پیشنهاد مورخ ۳۰/۳/۱۳۶۶ وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت اصلاح و تصویب شد. این اساسنامه، دوباره بعد از ۲۹ سال اخیراً  در شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو اصلاح شد، که یکی از این اصلاحات در زمینۀ فضای مجازی است. با توجه به اینکه در سال های قبل، دسترسی به فضای مجازی و اینترنت مطرح نبود، امروزه نمی‌توان از این فضا دور ماند و این مسئله در اساسنامۀ اصلاحی در نظر گرفته شده است.

چه ضرورتی برای عضویت در یونسکو وجود دارد؟

دنیای امروز، دنیای ارتباطات است و بدون ارتباطات و تعاملات جهانی در عرصه های فرهنگی و علمی و سایر مؤلفه های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی نمی توان زندگی کرد . با تبادل اطلاعات و برقراری ارتباط، می توان از تجربیات کشورهای جهان استفاده کرد که این امر، به ظرفیت­های موجود علمی، فرهنگی، آموزشی و حضور هوشمندانۀ کشورمان در سازمان بین­المللی، از جمله سازمان مهم و اثرگذاری مانند یونسکو بستگی دارد.

کمیسیون ملّی یونسکو در ایران از چه ارکانی تشکیل شده است ؟

کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، دارای سه رکن شورای عالی، شورای اجرایی و دبیرخانه است. شورای عالی کمیسیون، بالاترین مرجع تصمیم گیری است.

مهم­ترین وظایف شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو چیست و چه کسانی و یا چه نهادهایی در جلسات حضور دارند ؟

مهم‌ترين وظايف شوراي عالي، تبيين سياست‌ها و تصويب برنامه‌هاي كلي كميسيون ملّي یونسکو در قالب برنامه‌ها و فعاليت‌هاي عمومي يونسكو و تصويب گزارش فعاليت‌هاي سالانه و همچنین اظهارنظر پيرامون تأمين بودجه، تأييد اعضاي هيئت‌هاي اعزامي به كنفرانس عمومي و گفت‌وگو دربارة توسعة فعاليت‌هاي كميسيون ملّي و ايجاد ارتباط ميان كميسيون و سازمان‌هاي مربوط است.

شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو، حداقل دوبار در سال تشکیل می شود و دارای ۱۴ عضو است. وزیران چهار وزارتخانۀ علوم،تحقیقات و فناوری، امور خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش و رؤسای سازمان های حفاظت محیط زیست، صدا و سیمای جمهوری اسلامی و دبیر کل کمیسیون ملّی یونسکو، اعضای حقوقی شورای عالی را تشکیل می‌دهند.

در شورای عالی کمیسیون، هفت تن از شخصیت های علمی و فرهنگی کشور نیز عضو هستند، که از بین اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، محقّقان و هنرمندان که در زمینه های علمی، فرهنگی، تعلیم و تربیت دارای تجربه هستند، به عنوان عضو حقیقی حضور دارند.

مصوّبات شورای عالی کمیسیون ملّی یونسکو در کشور، چگونه و توسط چه نهادهایی اجرایی می­شود ؟

دبيرخانۀ كميسيون ملّي يونسكو، وظیفه دارد تا مصوبات شوراي عالي را به اجرا بگذارد. در این چارچوب، شورای اجرایی نیز همکاری و مساعدت می کند.

مهم­ترین وظایف شورای اجرایی کمیسیون ملّی یونسکو چیست ؟

مهم‌ترين وظايف شوراي اجرايي، كسب نظر از دولت در خصوص مشاركت در برنامه‌ريزي، اجرا و ارزيابي برنامه‌ها و فعاليت‌هاي بين‌المللي، منطقه‌اي و ملّي يونسكو و همچنين ارائۀ پيشنهاد در اين زمينه‌ها به دولت، پيگيري نظرات و پيشنهادهاي دولت در مورد اجراي تصميمات و توصيه‌هاي يونسكو، طرح و پيگيري پيشنهادات جمهوري اسلامي ايران در كنفرانس عمومي و ساير مجامع يونسكو، پيشنهاد برنامه و بودجة كميسيون به شوراي عالي است، و ماهی یک­بار تشکیل می­شود.

نقش دبیرخانۀ کمیسون ملّی یونسکو در این میان چگونه تعریف شده است ؟

دبیرخانه، رکن سوم کمیسیون ملّی یونسکو در ایران است، که زیر نظر دبیرکل انجام وظیفه می­کند و وظیفۀ اصلی این رکن، پیگیری و نظارت بر اجرای برنامه ها و برقراری رابطه بین کمیسیون و سایر مراکز، مؤسسات و دستگاه های اجرایی است. دبيرخانۀ كميسيون ملّي يونسكو، مجري مصوّبات شوراي عالي با هماهنگي شوراي اجرايي و تلاش براي تحقّق اهداف و وظايف كميسيون است.

دبیرخانۀ کمیسیون ملّی یونسکو، دارای ۵ گروه آموزش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ و ارتباطات است که در گروه آموزش، دو کمیتۀ “آموزش عالی” و “آموزش” فعّال است . در گروه علوم اجتماعی و انسانی، سه کمیتۀ”اخلاق زیستی و اخلاق در علم و فناوری”، “مدیریت دگرگونی‌های  اجتماعی” و “ورزش و جوانان” قرار دارند و در حوزه های جوانان، توانمندسازی زنان، توانمندسازی جوانان و معلولان فعالیت می کند. در گروه علوم طبیعی، پنج کمیتۀ ملّی”انسان و كره مسكون”، ” آب‌شناسي”، ” اقيانوس‌شناسي”، “برنامۀ بين‌المللي علوم زمين” و “علوم پایه” فعالیت می کنند. در گروه ارتباطات، سه کمیتۀ ارتباطات”، ” اطلاعات برای همه” و “حافظۀ جهانی” فعّال است. در گروه فرهنگ نیز کمیته “میراث فرهنگی و طبیعی” نیز تشکیل شده است.

یکی از ارکان مهم کمیسیون ملّی یونسکو، « کمیته ها » هستند که افراد بسیار توانمندی از استادان دانشگاه ها، چهره های ماندگار، کارشناسان باسابقه اجرایی درخشان در این کمیته ها حضور دارند و تولید فکر و پژوهش در این حوزه صورت می گیرد. علاوه بر کمیته ها، اخیراً کارگروه هایی نیز بنا به ضرورت ایجاد کرده ایم.

تدوین سند آموزش برای اجرایی کردن چهارمین هدف دستورالعمل توسعۀ پایدار سازمان ملل بنا به وظیفه اساسنامه ای و همچنین بر اساس تصویب دولت در حال تدوین است که رؤسای کارگروه ها در این حوزه، عمدتاً اعضای کمیته­ها هستند که پس از ارائۀ گزارش ها به کمیتۀ ویژۀ تلفیق در نهایت، سند آموزش بزودی برای رونمایی آماده و ارائه خواهد شد.

جایزۀ اخلاق در علم و فناوری از سوی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو داده می شود، موضوع این جایزه بر چه اساسی تعریف و پایه گذاری شده است ؟

جایزه ابن‌سینا برای اخلاق در علم به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۲ توسط یونسکو برای گرامیداشت پژوهش و خدمات افراد و گروه‌هایی تأسیس شد که در زمینه اخلاق در علم فعالیت دارند. این جایزه نخستین بار در سال ۲۰۰۳ اهدا شد.

اخلاق در علم و فناوری برای یونسکو یک اولویت است یکی از اهداف راهبردی یونسکو “ارتقای اصول و معیارهای اخلاقی برای هدایت پیشرفت علمی و فن آورانه و دگرگونی اجتماعی”، مطابق با استراتژی میان مدت ۲۰۰۷ و ۲۰۰۲ است.

هدف از اعطای این جایزه نشان دادن اهیمت اخلاق در علم، کمک به تفکر عمیق درباره این مسئله و جلب توجه محافل علمی، دانشمندان و افکار عمومی نسبت به آن است. این جایزه به ویژه برای بزرگداشت دانشمندان جوان، کمک به شناسایی‌شان به خاطر کاری که کرده‌اند و مطرح کردن‌شان در سطح بین‌المللی تقدیم می‌شود.

جایزه مرکب است از: یک مدال طلای ابن‌سینا همراه با یک گواهی، ده هزار دلار، یک هفته سفر علمی به ایران که شامل ایراد سخنرانی و معرفی و آشنایی با گروه‌های دانشگاهی خواهد بود. این سفر می‌تواند به دعوت کشورهای عضو دیگر ادامه پیدا کند تا به این ترتیب برنده جایزه و نیز فعالیت یونسکو در زمینه اخلاق در علم و فناوری را در سطح بین‌المللی وسیع تری بشناساند.

 کمیسیون ملّی یونسکو در ایران، برای ثبت مشاهیر ایرانی تاکنون چه اقدامی انجام داده است ؟

از اقدامات و فعالیت های کمیسیون ملّی یونسکو، ثبت تعداد ۳۳ تن از مشاهیر ایرانی در فهرست جهانی مشاهیر یونسکو است. در کنفرانس عمومی ۲۰۱۵ نام شیخ محمود شبستری، محمدبن زکریای رازی و سید مرتضی علم الهدی، در فهرست جهانی مشاهیر یونسکو به­عنوان مشاهیر ایرانی ثبت گردید، ضمن اینکه برای معرفی آن­ها و ترویج آموزه ها و اندیشه های مشاهیر ثبت شدۀ ایران در یونسکو، نشست­ها و همایش های ملّی و بین المللی و روز نکوداشت برگزار شده است و هم اکنون نیز در تدارک  برگزاری همایش بین المللی شیخ محمود شبستری هستیم.

چند اثر تاریخی و فرهنگی کشورمان با تلاش های کمیسیون ملّی یونسکو، در فهرست آثار مادّی و معنوی (ناملموس) به ثبت رسیده است

 تا کنون، ۲۰ مورد از میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است که این تعداد: گنبد سلطانیه، بازار تبریز، تخت سلیمان، تخت جمشید، آثار باستانی شوش، شهر سوخته، چغازنبیل، مجموعه­کلیساهای ارامنه در آذربایجان، بقعۀ شیخ صفی­الدین اردبیلی، میدان امام اصفهان، مسجد شیخ لطف­الله، گنبد قابوس، چشم انداز میمند، کاخ گلستان، محوطۀ باستانی شوش، مجموعه باغ های ایرانی، مجموعه ۱۱ قنات ایرانی، بم و چشم انداز تاریخی آن و سازه های آبی – تاریخی شوش را شامل می شود.

در بخش میراث فرهنگی طبیعی هم امسال بیایان لوت به­ عنوان اولین اثر طبیعی ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو این سازمان جهانی به ثبت رسید.

همچنین ده اثر میراث فرهنگی ناملموس ایران (نوروز، مهارت فرش­بافی فارس، مهارت فرش­بافی کاشان، تعزیه، ردیف های موسیقی ایرانی، قالی­شوئی مشهد اردهال، آئین نقالی، دانش سنّتی لنج سازی در خلیج فارس، آئین پهلوانی و زورخانه ای و موسیقی های بخشی خراسان) در فهرست آثار ناملموس یونسکو به ثبت رسیده اند.

موضع یونسکو در خصوص مسائل بین المللی، مانند تخریب آثار باستانی کشورهای دیگر چگونه است ؟

یونسکو به­عنوان بال فرهنگی سازمان ملل متحد و برخلاف رویکرد سخت افزاری (سیاسی و امنیتی)، همواره کوشیده است تا به دور از هیاهوی ­سیاسی و موضع گیری­های جانبدارانه، میراث جهانی را فارغ از هرگونه جهت‌گیری در هر گوشه ای از دنیا پاسداری کند. به رغم فشارهای فراوان و همچنین امتناع برخی کشورهای بزرگ، از پرداختن حق عضویت با هدف تحت فشار قرار دادن یونسکو، این سازمان در جهت نیل به اهداف بالندۀ خویش که همانا حفاظت و پاسداری از میراث فرهنگی و هویت بشریت است، هرگز از هیچ گونه تلاشی فروگذار نکرده است؛ به عنوان مثال، عضویت رسمی کشور فلسطین در سال ۲۰۱۱ در یونسکو و همچنین اعلام روز ۲۹ نوامبر به عنوان روز جهانی همبستگی با مردم فلسطین و نیز تصویب دو قطعنامه در اکتبر ۲۰۱۶ در بارۀ حفاظت از مسجد الاقصی و بازسازی غزه، همگی بیانگر نگاه عدالت محور و بالندۀ یونسکو در حمایت از میراث جهانی در گسترۀ مختلف جهانی است. یونسکو همواره تلاش کرده است تا پژواک صدای کشورهای کوچک دارای ریشه های فرهنگی و هویتی را با نگرش انسانی و عادلانه در جهان طنین انداز سازد.

شعارها و ایده های یونسکو با هنجارها و آموزه های کشورمان به چه میزان همخوانی دارد ؟

بسیاری از شعارها و برنامه های یونسکو به منطق، معیار و آموزه های دینی و فرهنگی کشورمان مشابهت دارد که به لحاظ تنوع فرهنگی سعی می کنیم با سایر کشورها به­صورت یکپارچه عمل کنیم. آموزه های فرهنگی کشورمان به قدری عمیق هستند که ۸۰۰ سال پیش در یکی از معابد شهر نارا در کیوتو ژاپن ،اشعاری از شاهنامه فردوسی بر دیوار آن نقش بسته است و این امر نشان می دهد که مقام حکیم طوس  شاعر نامدار ایرانی بسیار ستودنی است و در مجموع، غنای فرهنگی ایران و ایرانی را نشان می دهد.

اقدام یونسکو برای ثبت مشترک برخی آثار و مشاهیر، بر بنیاد چه استدلالی استوار است؟

هدف یونسکو از ثبت مشترک، ایجاد فضای همدلی و تعامل میان کشورها و حوزۀ جغرافیایی نزدیک به یکدیگر است، به بیان دیگر، وجود مشاهیر، آثار مکتوب و مواریث ناملموس فرهنگی مشترک و غیره… به مثابۀ ابزاری برای تقویت صلح و تقارب میان فرهنگ هاست، که از این رهگذر بتوان به توسعۀ صلح پایدار یاری رساند.

ایران، در موضوع و مقیاس جهانی چه فعالیت های داشته است و چقدر توانسته است در برنامه های یونسکو مؤثر واقع شود ؟

کنفرانس عمومی ۲۰۱۵، یکی از کنفرانس های خوب بوده است. هم اکنون، ۲ قطعنامه در زمینۀ مقابله با افراط‌گرایی در فضای مجازی و تولید و ترویج بازی‌های مجازی دوستدار میراث فرهنگی و ترغیب کشورها به جلوگیری از بازی‌های ضد میراث فرهنگی و خشونت آمیز تصویب کرده ایم که این ۲ قطعنامه در ادامۀ برنامۀ رئیس جمهور در سازمان ملل متحد بوده است، که در این راستا نیز مبارزۀجهانی علیه تروریسم در سازمان ملل متحد به تصویب رسید و مدیرکل یونسکو نیز از اقدامات جمهوری اسلامی ایران، حمایت ویژه ای به عمل آوردند.

راه اندازی  تعداد ۴ کرسی در دو سال اخیر نیز از اقدامات دیگری است که ایران توانست به سرانجام برساند. روالِ کارِ راه اندازی کرسی چنین است که دانشگاه و یا پژوهشگاهی کاندید می­شود، البته برای راه اندازی این کرسی­ها باید زمینۀ لازم وجود داشته باشد؛ زیرا کسب مجوز کرسی از سوی یونسکو، کار ساده ای نیست و ضوابط و معیارهایی در این زمینه وجود دارد که باید بتوان این ضوابط را تأمین و اجرا کرد.

در حوزه آموزش نیز باید اشاره کنیم که برنامۀ آموزش۲۰۳۰، نقشه راه پانزده سال آینده جهان در حوزۀ آموزش است. از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در سازمان یونسکو، برنامه­ای با عنوان “آموزش برای همه” تصویب شد و از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ نیز این برنامه کامل­تر و جامع­تر به عنوان آموزش ۲۰۳۰ ادامه خواهد داشت. همچنین سه کتاب مربوط به اهداف توسعۀ پایدار ۲۰۳۰، چارچوب عمل جهانی ۲۰۳۰، گزارش جهانی GEM 2016 را ترجمه کرده­ایم و با همکاری نهادهای تخصّصی ملل متحد، در حال انتشار کتاب های یاد شده هستیم.

برنامۀ۲۰۳۰ علاوه بر آسیب شناسی­های دانشگاهی، پیشنهادات اجرایی ویژه ای نیز دارد و هدف از اجرای این برنامه تنها برای آموزش و پرورش نیست، بلکه آموزش در این برنامه تکالیف گسترده تری مثل آموزش در حوزه های سلامت، اجتماع، آموزش عالی و غیره را شامل میشود و این مسئله باید فراتر از وزارت  آموزش و پرورش دیده شود. در این زمینه می بایست وزارت علوم، سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی و وزارتخانه ها و سازمان های دیگر نیز فعال باشند، تا این برنامه تنها به آموزش و پرورش محدود نشود.

نگرش یونسکو به مقولۀ توسعۀ پایدار به چه اهداف و برنامه هایی معطوف می باشد و وضعیت شاخص های توسعۀ پایدار، از جمله وضعیت آموزش در ایران چگونه است ؟

در برنامۀ توسعۀ پایدار ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد، ۱۷ هدف وجود دارد که آموزش، هدف چهارم این دستور کار را تشکیل می­دهد و به عنوان رکن اصلی شناخته شده است. هفده هدف اصلی دستور کار ۲۰۳۰ توسعۀ پایدار سازمان ملل متحد عبارت­اند از : ۱- پایان دادن به فقر در همۀ اشکال آن و در همه­جا ۲- پایان دادن به گرسنگی، تحقّق امنیّت غذایی و تغذیۀ بهتر و توسعۀ کشاورزی پایدار ۳- تضمین یک زندگی­ توأم با سلامت و ترویج رفاه برای همه و در تمامی سنین ۴- تضمین آموزش باکیفیت، برابر و فراگیر و ترویج فرصت­های یادگیری مادام­العمر برای همه  ۵-دستیابی به تساوی جنسیتی و توانمندسازی همۀ زنان و دختران ۶- تضمین دسترسی به آب و مدیریت پایدار آب و بهداشت برای همه ۷- تضمین دسترسی به منابع انرژی مقرون­به­صرفه، مطمئن، پایدار و نوین ۸- ترویج رشد اقتصادی ماندگار، فراگیر و پایدار، اشتغال کامل و بهره­ور و اشتغال شرافتمندانه برای همه  ۹- ساختن زیربنای مقاومتی، ترویج صنعتی­سازی پایدار و فراگیر، و ترویج نوآوری۱۰- کاهش نابرابری در درون و در میان کشورها ۱۱-تبدیل شهرها و سکونت­گاه­های انسانی به مکان­های همه­شمول، امن، مقاوم و پایدار ۱۲- تضمین الگوهای پایدار تولید و مصرف  ۱۳- اقدام عاجل برای رویارویی با تغییر اقلیم و آثار آن  ۱۴- حفاظت و استفادۀ پایدار از اقیانوس­ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعۀ پایدار ۱۵- پاسداشت، احیا و ترویج استفادۀ پایدار از بوم­سازگان­های زمینی، مدیریت پایدار جنگل­ها، مبارزه با بیابان­زایی و توقف و معکوس­سازی روند تخریب (یا فرسایش) زمین و همچنین متوقف ساختن تخریب تنوع­زیستی ۱۶- ترویج جوامع صلح جو و فراگیربرای توسعۀ پایدار، برقراری امکان دسترسی به عدالت برای همه و ایجاد مؤسسات مؤثر، پاسخ­گو و فراگیر در همۀ سطوح ۱۷- تقویت ابزار اجرا و احیای همکاری­های جهانی برای (تحقّق) توسعۀ پایدار.

در همایشی که در این راستا و برای بیان اهداف توسعۀ پایدار برگزار شد، مشخص گردید که ۷۵۸ میلیون بزرگسال بی سواد وجود دارند که دو سوم از آن­ها زنان هستند . نرخ بی­سوادی از سال ۲۰۰۰ که حدود ۱۸%  بود تا حدودی کاهش یافته است و در سال ۲۰۱۵ به ۱۴% رسیده است. با توجه به اینکه طبق برنامۀ آموزش برای همه، قرار بود تا سال ۲۰۱۵ نرخ بی­سوادی بزرگسالان تا ۵۰% کاهش یابد ، این هدف تحقّق نیافته است. از بین ۷۳ کشوری که دارای نرخ سوادآموزی کمتر از ۹۵ % در سال ۲۰۰۰ بودند، فقط ۱۷ کشور موفق شده اند نرخ بی­سوادی خود را تا سال ۲۰۱۵ به نصف برسانند. در ارتباط با آموزش ابتدائی نیز علی­رغم اینکه پیشرفت­های زیادی مشاهده­ می­شود، ولی تقریبا ۵۸ میلیون کودک در سال ۲۰۱۲ از مدرسه بازمانده اند و حدود ۱۰۰ میلیون کودک،  آموزش دوره ابتدائی را به پایان نرسانده­اند. در ایران وضعیت نسبت به متوسط جهانی خوبست ولی تا نقطه مطلوب فاصله معنی داری وجود دارد.

اقدامات جمهوری اسلامی ایران، در خصوص چارچوب عمل آموزش ۲۰۳۰ چه بوده است؟

چارچوب عمل جهانی آموزش ۲۰۳۰ با عنوان “به‌سوی آموزش و یادگیری مادام‌العمر با کیفیت، برابر و فراگیر”، که هدف چهارم دستور کار توسعۀ پایدار ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد را تشکیل می‌دهد، حاصل مشورت­ها و گردهمایی­های گسترده­ای است که از سال ۲۰۱۲ توسط یونسکو و سایر نهادهای­سازمان ملل متحد در عمان، کره ، نیویورک، و پاریس برگزار شد. این چارچوب عمل، در سی و هشتمین کنفرانس عمومی یونسکو در نوامبر ­۲۰۱۵ به تصویب صد و هشتاد و چهار کشور عضو یونسکو رسید و کشورهای عضو یونسکو متعهد به اجرای آن در سطح ملّی شده اند. بر این اساس، کمیسیون ملّی یونسکو در ایران درصدد برآمد تا با همکاری و مشارکت وزراتخانه ها و نهادهای ملّی به­منظور عملیاتی کردن چارچوب عمل آموزش ۲۰۳۰، سندملّی آموزش ۲۰۳۰ را تهیه نماید. بر این اساس، طی مکاتبات و هماهنگی با  وزارتخانه­های علوم، تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان برنامه و بودجه کشور و تشکیل ۳۰ کارگروه تخصّصی با نظارت و مشورت کمیتۀ ملّی آموزش، و آموزش عالی کمیسیون ملّی یونسکو،  هم اکنون سند ملّی آموزش ۲۰۳۰ جمهوری اسلامی ایران درحال تدوین است، که به زودی در یک نشست عالی­رتبه با حضور وزرا و مدیران ارشد اجرایی کشور از آن رونمایی خواهد شد.

متعاقب آن، در هیأت دولت کارگروه ملّی اجرای آموزش ۲۰۳۰ را  با ریاست وزارت آموزش و پرورش و مشارکت هجده نهاد و وزارتخانۀ دیگر تشکیل داده است که برنامة اجرائی و نظارتی تحقّق کامل آموزش ۲۰۳۰ را در سطوح ملّی و استانی با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود در دستگاه‌های اجرائی مرتبط و هم‌سو با اهداف و برنامه‌های توسعة کشور، اسناد راهبردی توسعه، نقشة جامع علمی کشور، سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش و برنامة اهداف توسعۀ پایدار تهیه کند. این کارگروه ملّی، موظف است که گزارش پیشرفت کار و نحوة همکاری دستگاه‌های ذی­ربط را سالانه به هیئت وزیران، و گزارش نهائی را به کمیسیون ملّی یونسکو جهت ارسال به مراجع بین‌المللی ارائه دهد.

اقدامات جمهوری اسلامی ایران و یونسکو در زمینۀ ارتقای آموزش عالی در سطح جهان چه بوده است؟

در راستای ارتقای آموزش عالی در سطح جهانی، یونسکو، کنوانسیون جهانی تأئید و به رسمیت شناختن مدارک تحصیلی آموزش عالی را تدوین کرده است و بر این اساس، کمیتۀ تدوین این کنوانسیون را تشکیل داده است و ج. ا. ایران به عنوان یکی از اعضای”کمیتۀ تهیۀ پیش‌نویس متن کنوانسیون جهانی تأئید و به رسمیت شناختن مدارک تحصیلی آموزش عالی” از میان ۹ کشور متقاضی گروه جغرافیایی آسیا و اقیانوسیه به همراه کشورهای هند و مالزی موفق شد در کمیتۀ مذکور حضور یابد. کمیتۀ تدوین این کنوانسیون، متشکل از سه نماینده از هر یک از گروه­های جغرافیایی شش­گانۀ یونسکو و شش نفر از متخصّصان برجستۀ آموزش عالی جهان است.

به عنوان آخرین سؤال، مجامع بین المللی بر پایۀ منافع ملت ها و دولت ها پایه ریزی می‌شود، آیا سازمان یونسکو از این خصیصۀ جهانی بی نصیب نمانده است ؟

در فضای یونسکو، همه چیز بر اساس تشویق بوده است و به هیچ گونه وظیفه و اجباری در کار نیست؛  به‌طوری که از این دریچه می‌توان با کشورهای دیگر تبادل اطلاعات نمود. بنابراین فضای حاکم بر یونسکو، با سایر مجامع و سازمان های بین المللی متفاوت است و هر کشوری در حد ظرفیت و تلاش عالمانه خود بدور از دخالتهای سیاسی میتواند در آن ظاهر شود.