• حرف از افزایش  جمعیت درکشوری که میانگین سن ازدواج پسرانش سی سالگی است خنده دار است.
• کاهش جمعیت نهاد خانواده را از بین می برد.

به گزارش «پایگاه خبری-تحلیلی پیام ملّت»محمد سلیمی، پژوهشگر حوزه جمعیت و دانشجوی دکتری جمعیت شناسی که مهمان شورای اداری استان زنجان بود در این جلسه گفت: بحران جمعیت یک مسئله نو برای کشورها است و کشور ما هم اگرتجربه ای دارد بخشی از آن را از غربی ها وام گرفته چه در مقالات و چه در تدوین سیاست  ها و بسته های تشویقی.

سلیمی گفت: غرب اول به سالمندی جمعیت دچار شد و آنها سالمندی جمعیت را با مسئله اقتصاد فهم کردند و گفتند اگرهرم سنی ما جواناش را از دست بدهد اقتصادمان ضربه می خورد و کاملا هم درست است و این مسئله کشور ما هم هست، اما یک نکته ای که خیلی مهم تر است این است که نهاد خانواده در غرب نمی گویم فراموش شده اما به شدت آسیب دیده است. آنها یک نگاه کاملا کارکردگرایانه به بحث جمعیت داشتند. در حالی که لگد محکم اولی که کاهش جمعیت می زند این است که نهاد خانواده را از بین می برد. خانواده به اتفاق همه اندیشمندان علوم اجتماعی و دینی مهم ترین نهاد اجتماعی در کشورها است است حالا به هردلیلی این برای غربی ها مهم نیست . اما متاسفانه در کشور ما هم این کمتر دیده می شود. ما کاهش جمعیت را عمدتاً از لحاظ اقتصادی می بینیم که بسیار مهم است ، ولی شاید کمتر مخاطب آن مردم عادی باشند.

وی با بیان اینکه در بحث جمعیت با یک علت و بایک معلول مواجه نیستیم و با صدها متغیر مواجه هستیم گفت: صدها و بلکه هزارها متغیر کنار هم قرار می گیرند  که یک نفر در ذهنش مجاب بشود که بچه دار شود یا یک نفر مجاب شود که بچه دار نشود.

این پژوهشگر جمعیت با انتقاد از عدم انجام پژوهش های اجتماعی در خصوص فرزندآوری در زنجان گفت: پژوهش های علوم اجتماعی در استان زنجان کم است یا ما موفق نشدیم در جستجو ها پیدا کنیم؟ میخواستم قبل از این جلسه با آمادگی بیشتری بیایم ولی پژوهش های کیفی خیلی کم در زنجان انجام شده است. پس شما بر چه اساسی عمل می کنید وقتی دید قوی و علمی از میدان ندارید؟ وقتی نمیدانید مردم فلان شهر و یا فلان روستا چرا بچه دار نمی شوند؟

محمد سلیمی گفت: پایان نامه ای دراستان بوشهر انجام شده بود که یافته های آن خیلی مهم است . از خانم ها پرسیده بود که شما اگر بخواهید ازدواج کنید و  یا در رفتار فرزندآوری خودتان به چه کسی نگاه می کنید؟ عمده این افراد گفته بودند ما به خانواده خودمان نگاه می کنیم، به خواهرمان و به مادرمان که این، هم می تواند خوب باشد و هم بد. اگر مادر تجربه بدی داشته باشد او هم می گوید نمی خواهم مثل مادرم بشوم. اما درکل خوب است، از این جهت که نهاد خانواده  هنوز در کشور محکم است و اوست که به خانواده جهت می دهد.

این پژوهشگر جمعیت با بیان اینکه وقتی جمعیت شروع به کم شدن کند  و نهاد خانواده را از دست دهیم، آن  فرزند کسی را ندارد که از آن الگو بگیرد گفت: کاهش جمعیت باعث می شود این نهاد محکم از دست برود و ده سال بعد کار دست کسانی می افتد که شما روی آنها کنترلی ندارید. بلکه کنترل آن ها  دست اینستاگرام و توئیتر و … است و  شما حریف اینفلوئنسرها نمی شوید. پس کاهش جمعیت اولین ضربه اش را به  نهاد خانواده می زند.

وی گفت: دلیل دومی که ما نتوانستیم با مسئله کاهش جمعیت برخورد کنیم و  آن را مهار کنیم این است که تبیین های علمی نشده است . ما از همان اولی که بحث جمعیت مطرح شد خواسته یا ناخواسته در ذهن مردم افزایش جمعیت را با یک خانواده ۱۵ بچه ای کدگذاری کردیم. در صورتی که ما در عمل نمی خواهیم افزایش جمعیت اتفاق بیفتد، ما می خواهیم جلوی کاهش جمعیت را بگیریم . یعنی برای افزایش جمعیت قدم اول این است که کمتر از حدی که هستیم نشویم . الان رشد جمعیت کشور ما باید منفی بشود، منتهی ما الان تعداد زیادی خانم در سن باروری داریم  و چون تعدادشان زیاد است نمی گذارد باروری بیشتر از این که هست کاهش یاید، ولی همه اینها یک بچه دارند و  نهایتا دو تا. فردا که جمعیت اینها کم شد کاهش جمعیت خودش را نشان می دهد. حدود ۱۵ سال دیگر بازه سنی ۲۰ تا۲۴ سال تعداشان پایین تر خواهد بود، یعنی جمعیت بالقوه ای که برای افزایش باروری لازم است را  از دست خواهیم داد.

سلیمی با اشاره به شاخص باروری کل گفت: این شاخص ذیل خودش سه شاخص دیگر هم دارد که سطح جانشینی معروفترین آن است. دو نقطه حساس دیگر در این هست که زنجان به این نقطه حساس اولی نزدیک میشود. در نرخ باروری ۱٫۵ اگر  شما ۶۴ سال روی این نرخ باروری مدامت کنید جمعیتتان نصف می شود. فکر نکنید که  حالا تا ۶۴سال وقت هست، چون سرعت در جمعیت کاملا معکوس است و هرسال این زمان کمتر می شود. چون جمعیت باروتان کمتر می شود.

وی افزود:  نکته مهم این است که در هرکدام از این شاخص ها باید یک مدل از بسته های تشویقی را ارائه بدهید و یک مدل خاصی از سیاستگذاری را داشته باشید، چون عامل به وجود آورنده هر کدام از اینها متفاوت است. چیزی که الان باروری را خیلی پایین نگه می دارد یک علت ساختاری است و علت دیگر هم افزایش طول زمان تجرد است. خنده دار است در کشوری که در آن میانگین سن ازدواج پسران سی سالگی است ما حرف از افزایش جمعیت بزنیم. فرد در سی سالگی تازه ازدواج می کند و فاصله بین تاهل تا فرزند اول هم که بین ۳تا ۵ سال است ، تازه در سی و پنج سالگی بچه اول به دنیا می آید. شما درهیچ نموداری باروری بالای چهل سال را نمی بینید.می تواند بچه داشته باشد  ولی در عمل ندارد. پس باید برای مجردی فکر اساسی بکنیم  و همینطور برای  فاصله ازدواج تا فرزنداول هم تدبیر کنیم .

تجربه ای که در کشورهای دیگر اتفاق افتاده این است که مثلا در کشور سوئد فقط آمدند کارهای تشویقی کردند و موانع ساختاری را حل نکردند، یعنی کاری نکردند که افراد به بیش از دوتا بچه فکر کنند، چون همچنان مادری برای آن مادرسخت بود و یا هزینه فرزندآوری همچنان زیاد بود وآن پدر همچنان امکان اینکه بچه بیشتری داشته باشد نداشت. به خاطر همین در کشورهای دیگر هم می بینیم که چون موانع ساختاری را برطرف نکردند جمعیت یک مدت بالارفت، ولی تداوم نداشت . در واقع وقتی باروری، برای مدت طولانی زیر سطح جانشینی باشد علتی که نمی گذارد باروری بالا برود ساختاری است، نه فرهنگی. یعنی مثلا نهاد  دانشگاه دانشجو  را به عنوان پدر و مادر به رسمیت نمی شناسد و امکان لازم برای مادری که بچه کوچک دارد و پدر را  فراهم  نمی کند. یا مثلا عمده مادرانی که شاغل هستند با معضل دریافت حقوق در مرخصی زایمان مواجه هستند.  برای کسانی هم که شاغل نیستند هم نتوانستیم چیزی ارائه کنیم .

این پژوهشگر جمعیت با بیان اینکه این یک واقعیت است که قانون زورش همین است و بیشتر از این هم نمی تواند کاری بکند گفت: باید این فرهنگ در طبقه نخبه و علمی شکل بگیرد و وقتی ذهن مدیرنسبت به این موضوع شکل گرفت، ساختار مدیریتی خودش را اصلاح می کند. در مشکلات ساختاری دیگر کار از دست مردم در رفته است و باید جلوی ساختارهای ضد فرزندآوری را بگیریم که مردم را تحت فشار نگذاردکه البته این نافی اقدامات فرهنگی نیست.