پیام ملّت ؛* جعفر بیات – به طور كلي فرسايش به فرآيندي گفته مي شود كه طي آن ذرات خاك از بستر اصلي خود جدا شده و به كمك يك عامل انتقال دهنده به مكاني ديگر حمل مي شود و در صورتي كه عامل جداكننده ذرات از بستر و انتقال آنها به مكاني ديگر آب ، باد و یا نیروی ثقل زمین باشد به آن فرسايش آبي ، بادی ویا توده ای گفته مي شود.
فرسايش خاک پدیده ای پویا و مداوم می باشد، زیرا که سطح كره زمين مدام با پديده هايي نظير برافراشته شدن كوه ها، عميق تر و عريض تر شدن دره ها، عقب نشيني سواحل در نقطه اي و پيشروي آنها در نقطه ديگر و … در حال تغيير است.

میزان فرسایش خاک به عوامل متعددی از جمله آب، باد، باران، نوع، بافت و ساختمان خاک بستگی دارد. از اشکال فرسایش آبی می توان به فرسایش های سطحی، شیاری، خندقی، آبراهه ای، سیلابی ، بدلندی، ساحلی، کارستی و غیره اشاره کرد.
فرسایش خاک گذشته از کاهش حاصلخیزی آن هرساله خسارت های فراوانی را نیز به تاسیسات مختلف ساخته دست بشر وارد می کند.
باید اذعان نمود که موثرترین و ارزانترین عامل جلوگیری از فرسایش خاک و در نتیجه پایدارسازی منابع آب، استقرار پوشش گیاهی در سطح خاک اعم از بوته ای و درختی است و هر چه این پوشش متراکم تر باشد، منابع خاک و آب بیشتر حفاظت و تقویت می گردد.
در مناطقی که امکان استقرار و تقویت پوشش گیاهی وجود ندارد می توان با ایجاد پوشش های مصنوعی مانند شن یا انواع مالچ ها به حفاظت خاک کمک نمود که البته هزینه های هنگفتی نیز در بر دارد.
در مناطق خشک و نیمه خشک و در محل هائی که فرسایش شدید و بحرانی خاک وجود دارد، علاوه بر تلاش برای استقرار پوشش گیاهی می توان با اقداماتی همانند ایجاد بانکت( جوی های عمود برشیب دامنه ها)، تراس و یا موانع فیزیکی در دامنه ها و یا مسیر آبراه ها و کناره رودخانه ها از شدت فرسایش کاست.

* معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان

۱۱۰/ق